سنجش و اندازه گیری

به نام خدا

پاسخ تکلیف چهارم

انواع روش‌های تحقیق

دختران:

ریحانه فیضی:

انواع روش های تحقیق

معمولا تحقیق را از منظرهای متفاوت به گونه های مختلف تقسیم می کنند.  معیارهای تقسیم بندی معمولا عبارتند از:

الف-هدف      ب-روش جمع آوری اطلاعات           ج-روش اجرای تحقیق

الف-روشهای طبقه بندی تحقیق بر حسب هدف :      

 الف-1- روش اول طبقه بندی تحقیق از نظر هدف :

1-تحقیق بنیادی(Basic Research)    

هدف این نوع پژوهش،توسعه وگسترش نظريه ها (دانش هاي نو)ازطريق کشف ويژگي هاي عمومي ومشترک يااصول کلي است.

2-تحقيق کاربردي(Applied Research)

هدف دراين نوع از پژوهش رشدوبهترکردن يک محصول ياروال يک فعاليت وخلاصه آزمودن مفاهيم نظري مجرد(ذهني)درموقعيت هاي واقعي ميباشد.هرچند دراين تحقيق مانند تحقيق بنيادي اصول مربوط به روش هاي گزينش نمونه واستنباط ها وتعميم ها ازنتایج درمورد جمعيتي که نمونه ازآن انتخاب شده است،رعایت می شود

3-پژوهش توسعه ای

پژوهشي كه با هدف ترويج نتايج پژوهشهاي بنيادي و كاربردي به منظور استفاده در توليد مواد، فراورده ها، وسايل، ابزار، فرايندها و روشهاي جديد و يا بهبود آنها صورت مي گيرد.

 الف-۲- روش دوم طبقه بندی تحقیق از نظر هدف :

1-کاوش:(Exploration ) 

تحقیق اکتشافی شامل کوششی است برای تصمیم‌گیری اینکه آیا پدیده‌ای وجود دارد یا خیر.

2-توصیف:(Description ) 

این نوع تحقیق به توصیف و تفسیر شرایط و روابط موجود می‌پردازد تا بیان و تعریف کاملتری از آن یا تفاوت آن با سایر پدیده‌ها ارائه دهد.

3-پیش بینی:(Prediction )

  محقق را قادر می‌سازد که با شناسایی روابط و داشتن اطلاعات درباره یک عامل یا متغییر درباره عامل دیگر پیش‌بینی نماید

4-تبیین و کنترل(Explanation ) 

  شامل آزمایش رابطه علت ومعلول بین دو پدیده و یا بیشتر است .

5-عمل:(Action )

تحقیق عملی مربوط به انجام کاری برای حل یک مشکل اجتماعی است. این نوع تحقیق می‌تواند هر یک از اهداف ذکر شده قبلی را دربرداشته اما باید به آنها موضوع حل مشکل و یا انجام دادن کاری را نیز اضافه کرد. 

 

 ب- انواع روش تحقیق از نظر روش جمع آوری اطلاعات

ب-1-روش اول طبقه بندی تحقیق از نظر روش جمع آوری اطلاعات 

1-روش کتابخانه‌ای

 در تمام تحقیقات علمی مورد استفاده قرار می گیرد و دربعضی از آنها موضوع تحقیق از نظر روش‌، از آغاز تا انتها متکی بر یافته‌های تحقیق کتابخانه ای است

2-روش تحقیق میدانی

در این روش محقق مدتی در میان جامعه مورد تحقیق خود زندگی می‌کند و به تحقیق درباره موضوعی خاص در آن محیط می‌پردازد. محقق هیچگونه دستکاری در محیط انجام نمی‌دهد، بلکه بدون هیچ دخالتی در جریان طبیعی رویدادها ندارد . در تحقیق میدانی ، مشاهده عنصر اصلی را تشکیل می‌دهد. به عبارتی،منظور از مطالعات میدانی تحقیقاتی است که موضوع مورد مطالعه در اختیار محقق قرار داشته و بدان دسترسی باشد.

 ب-2- روش دوم  طبقه بندی تحقیق از نظر روش جمع آوری اطلاعات

1-روش تاریخی  

این تحقیق وقایع مربوط به گذشته را مورد تعبیر و تفسیر و ارزیابی قرار می‌دهد. 

2-روش توصیفی   

مطالعات توصیفی برعکس تحقیقات تاریخی در مورد زمان حال به بررسی می‌پردازد. این نوع تحقیق به توصیف و تفسیر شرایط و روابط موجود می‌پردازد این گونه تحقیق وضعیت کنونی پدیده یا موضوعی را مورد مطالعه قرار می‌دهد.

  

روش توصیفی شامل  انواع گوناگونی به شرح زیر می باشد :

الف) تحقیق برآوردی : 

موقعیت یک پدیده را در یک زمان توصیف می‌کند این روش هیچگونه فرضیه‌ای را پیشنهاد نمی‌کند روابط متغییرها را مورد مطالعه قرار نمی‌دهد

ب) تحقیق ارزشیابی:

 این روش به ارزش‌گذاری درباره فوائد اجتماعی, مطلوب بودن یا مؤثر بودن یک فرایند, محصول, یا برنامه می‌پردازد و به کاربرد یافته‌های خود توجه دارد. این نوع تحقیق اغلب با توصیه‌هایی در جهت اقدامات سازنده همراه می‌باشد و در پی یافتن قوانین کلی و قابل گسترش به سایر موقعیتها نیست.

ج) مطالعه موردی :

 عبارت از مطالعه عمیق و گسترده یک مورد در مدت زمان است. در این روش یک فرد یک خانواده, یک گروه و یا یک دانشگاه مورد مطالعه دقیق و همه جانبه قرار می‌گیرد هدف مطالعه شناخت کلیه متغیرهای مربوط به مورد است

د) مطالعه پیمایشی :

در اين نوع تحقيق هدف بررسي توزيع ويژگيهاي يک جامعه است و بيشتر تحقيق هاي مديريت از اين نوع مي باشد. در پژوهش پيمايشي پارامترهاي جامعه بررسي مي شوند. در اينجا پژوهشگر با انتخاب نمونه اي که معرف جامعه است به بررسي متغيرهاي پژوهش مي پردازد. پژوهش پيمايشي به سه دسته تقسيم مي شود:

روش مقطعي :گرد آوري داده ها درباره يک يا چند صفت در يک مقطع زماني خاص. براي مثال بررسي ميزان علاقه دانشجويان سال اول دبيرستان به ادامه تحصيل در يک رشته خاص

روش طولي : در بررسي پيمايش طولي، داده ها در طول زمان گردآوري شده تا رابطه بين متغيرها در طول زمان سنجيده شود. همانند  تحقيقات تحولي که به بررسي روندها و تحول پديده ها در طول زمان مي پردازند از اين دسته هستند.

روش دلفي : جهت بررسي ديدگاه هاي يک جمع صاحب نظر در مورد يک موضوع ويژه مي توان از اين تکنيک استفاده کرد. مانند «بررسي ديدگاه اساتيد دانشگاه در باره يک طرح جديد آموزشي» 

هـ ) تحقیق تکاملی( توسعه‌ای):

 شامل داشتن اطلاعات دقیق در زمینه‌های توسعه برنامه‌ها و رشد و تکامل افراد می‌باشد. این نوع مطالعه به بررسی میزان تغییرات و الگوهای برنامه‌ها و یا رشد افراد در طول مدت زمان می‌پردازد و ممکن است به دو روش طولی (تداومی) و عرضی(مقطعی) صورت گیرد. 

و) مطالعات همبستگی 

 یکی از روشهای بسیار متداول در تحقیقات توصیفی است که به بررسی روابط دو متغیر می‌پردازد. در تحقيقات همبستگي اگر هدف پيش بيني متغيرهاي وابسته بر اساس متغيرهاي مستقل باشد به متغير وابسته متغير ملاک و به متغير مستقل متغير پيش بين گويند. همچنين وجه تمايز تحقيق همبستگي با تحقيق آزمايشي در اين است که در اينجا متغيرهاي مستقل دستکاري نمي شوند.

ز) تحقیقات پس از وقوع : 

این نوع تحقیقات به بررسی روابط علت و معلولی بوسیله بررسی پی‌آمدهای موجود می‌پردازد. اگر سؤال تحقیق هنگامی مطرح گردد که مقدار متغیر مستقل قبلاً و بطور طبیعی مشخص باشد, چنین تحقیقی را بعد از وقوع می‌نامند.

 

 3- روش تجربی 

تحقیق تجربی یا آزمایشی یکی از دقیق‌ترین و کارآمدترین روشهای تحقیق است که برای آزمون فرضیه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد هدف این تحقیق بررسی تأثیر محرکها, روشها و یا شرایط خاص محیطی بر روی یک گروه آزمودنی می‌باشد. از خصوصیات روش تجربی این است که ضمن دستکاری یا مداخله در متغیرها و کنترل شرایط نتایج بدست آمده را در مورد گروهی که با انتساب تصادفی انتخاب شده‌اند, مورد مشاهده قرار می‌دهد.

 

ج. انواع روش تحقیق از نظر متد اجراي تحقيق 

1.روش تاريخي

اين روش درمورد تحقيقاتي به کارمي رود که درمورد موضوعي که درگذشته اتفاق افتاده صورت مي گيرد.

2.تحقيق توصيفي

تحقيق توصيفي به پژوهشي گفته مي شود که محقق به توصيف عيني،واقعي ومنظم خصوصيات يک پديده مي پردازد.دراين روش محقق بااستفاده از روش هاي مختلف جمع آوري اطلاعات سعي مي کند تا تصويري نسبتا درست از پديده مورد نظرخودارائه دهد.

3.تحقيق تداومي ومقطعي

تحقيق تداومي تحقيقي است که محقق درآن چگونگي مراحل رشد ويا تغييرات به وجودآمده درزمان مشخص را مورد بررسي قرار مي دهد.

4.تحقيق موردي وزمينه اي

دراين نوع از تحقيق،توجه محقق بيشتر به آن نکات وعوامل مهم ويا بامعني است که به درصورتي درشناخت گذشته وحال ويا مطالعه ميزان تغييرات يک مورد خاص موثراست.

5.تحقيق همبستگي ياهمخواني

دراين روش محقق دوياچنددسته از اطلاعات مختلف مربوط به يک گروه يا يک دسته از اطلاعات از دويا چند گروه رادراختيار قراردارد وتلاش دارد تاميزان تغييرات دريک يا چند عامل دراثرتغييرات يک ياچند عامل ديگر راموردبررسي قرار دهد.

 

6.تحقيق علي يا پس از وقوع

دراين روش تحقيق،محقق به دنبال کشف وبررسي روابط بين عوامل وشرايط خاص يانوعي رفتار که قبلا وجودداشته يا رخ داده ازطريق مطالعه نتايج حاصل از آن است. به تحقيق پس‌رويدادي تحقيق علي-مقايسه‌اي نيز گويند. تحقيق پس‌رويدادي به تحقيقي گفته مي شود که پژوهشگر علت احتمالي متغير وابسته را مورد بررسي قرار مي دهد. چون متغير مستقل و و ابسته در گذشته رخ داده اند لذا اين نوع تحقيق را تحقيق پس رويدادي مي گويند.

7.تحقيق تجربي حقيقي

دراين روش،محقق شرايط محيطي خاصي را دستکاري مي کند تا به تاثيراين تغييرات برگروه نمونه پي ببرد . دراين روش محقق مبادرت به تشکيل دوگروه مي نمايد:

-گروه تجربه( experimental group):اين گروه تحت شرايط خاص مدنظر محقق قرار مي گيرد

-گروه شاهد(control group):گروهي که تحت شرايط خاص محقق نبوده اند

8.تحقيق تجربي نيمه حقيقي

دراين روش چون امکان کنترل تمام متغيرها وجود نداشته محقق فقط مي تواند برخي از متغيرها را کنترل نمايد ودرشرايط واقعي اجتماعي به کار مي رود

9.تحقيق عملي(ويژه محيط هاي آموزشي)

دراين روش محقق بايديافته هايش را ازنظر استفاده عملي در موقعيت محلي ومنطقه اي ارزشيابي کند نه درگستره کاربردهاي کلي وعمومي. هدف اساسي تحقيق عملي، شناسايي، بررسي، تبيين و حل مسأله و مشكل محيط كار و فعاليت‌ است (كلاس درس، مدرسه، ادارات آموزش و پرورش) و از نتايج آن براي حل مسائل خاص در موقعيت‌هاي معين استفاده مي‌شود و پژوهشگر پژوهش خود را شخصاً به مرحله اجرا درمي‌آورد.

زهرا ضرغام:

روش های مطالعه مختلف تحقیق را می توان با توجه به ویژگی های مسائل  مورد مطالعه به شرح زیر طبقه بندی کرد:

تاریخی :هدف:بازسازی گذشته به صورت عینی و دقیق و غالبا در رابطه با فرضیه ای قابل قبول و پذیرفتنی .

توصیفی :هدف:توصیف واقعی یا حوزه مورد علاقه به صورتی منظم و دقیق .

تداومی :هدف:مطالعه الگوها و توالی رشد یا تغییر به عنوان تابعی از زمان 

موردی و میدانی :هدف:مطالعه زمینه های قبلی اطلاعات ،پایگاه های فعلی اجتماعی ،و کنش متقابل یک واحد اجتماعی معین با یک فرد ،گروه یا نهاد اجتماعی به صورتی فشرده 

همبستگی :هدف:مطالعه حدود تغییرات یک متغییر با یک یا چند متغیر دیگر بر اساس ضرایب همبستگی 

علی –مقایسه ای :هدف:مطالعه امکان یا احتمال روابط علت و معلولی بین متغییرها یا مشاهده نتایج به دست آمده و جستجو در گذشته برای یافتن متغییرهای علی .

آزمایشی واقعی:هدف :مطالعه امکان روابط علت و معلولی از طریق قرار دادن یک گروه یا بیشتر در معرض آزمایش و مقایسه نتایج آن با گروه کنترل ،یعنی ،گروهی که در معرض آزمایش قرار نگرفته 

نیمه آزمایشی :هدف:مانند روش آزمایشی است،با این تفاوت که در این روش ،امکان کنترل و دخل و تصرف وجود ندارد یا خیلی ناچیز است.در این روش کنترل اعتبارهای درونی و بیرونی حائز اهمیت است و محقق باید از محدودیت های این روش آگاه باشد 

اقدام پژوهشی :هدف:گسترش و توسعه مهارت ها و روش های جدید و حل مسائل با توجه به کاربرد مستقیم روش ها و مهارت ها در کلاس های درس یا موقعیت های کاربردی دیگر 

ندا مسعودی:

طبقه بندی روش های مختلف تحقیق:

روشهاي تحقيق را مي توان با توجه به معيارهاي مختلف در گروههاي متفاوتي جاي داد. هر يك از اين معيارها بر روي يك ويژگي از روشها تأكيد مي كند و روشها را با توجه به آن ويژگي تقسيم بندي مي كند.

1- انواع تحقیق بر حسب هدف:

بنیادی = در این تحقیق هدف اصلی افزایش حیطه دانش می باشد. مثلا کشف حقایق علمی

کاربردی = هدف اصلی این نوع تحقیقات ایجاد سهولت در زندگی انسان می باشد. مثلا کمک به حل مشکلات افراد می کند.

2- بر حسب موقعیت:

آزمایشگاهی = به این صورت که تحقیق در موقعیت ساختگی که امکان کنترل زیاد بر فرایند تحقیق وجود دارد، انجام می شود.مثل همان تحقیق معروف تاثیر فیلم خشونت آمیز بر پرخاشگری کودکان.

میدانی = به این صورت که تحقیق در محیط طبیعی زندگی فرد انجام می شود. به همین دلیل قدرت تعمیم پذیری بالایی دارند. يك محقق ميداني به ندرت كار خود را با فرضيه هاي دقيقاً تعريف شده كه بايد آزموده شوند شروع مي كند. معمولاً چنين محققي ابتدا به مشاهده اجمالي قضيه مي پردازد، با بدست آمدن نتايج كلي تجربي به انواع ديگر از روشهاي مشاهده روي مي آورد و در انتها به بازنگري نتايج مي پردازد.

3- بر حسب ماهیت :

کمی = هدفش تعیین روابط میان پدیده ها می باشد. و از ابزاری مثل پرسشنامه کمک می گیرد. در پرسشنامه ها با استفاده از طيف هاي مختلف از جمله ليكرت بوگاردوي، ترستون و... جملات و سوالات محقق تبديل به اعدادي مي شوند كه پاسخگويان با انتخاب گزينه مورد نظر در واقع عددي را به محقق ارائه مي كنند و محقق از طريق اين اعداد به نتيجه گيري مي پردازد.

کیفی = در این نوع تحقیق از طریق مشاهده یا تجربه به درک رفتارهای اجتماعی افراد می پردازند. داده هاي كيفي بيشتر مورد استفاده محققان انسان شناسي است، كه بيشتر هدفشان توصيف موضوع است.

4- بر حسب ژرفا و عمق :

ژرفانگر = تحقيق ژرفانگر به يك موضوع واحد ولي به صورت همه جانبه و عمقي مي پردازد. اینها تحقیقاتی هستند که دارای عمق زیادی هستند اما قدرت تعمیم پذیری شان کم است. در واقع تحقیق فقط بر روی یک گروه خاص یا یک موقعیت خاص انجام می شود.

پهنانگر = دقیقا برعکس ژرفا نگر، يك پژوهش پهنانگر به بررسي يك موضوع عمده و در سطح گسترده مي پردازد. عمق کمی دارد ولی قدرت تعمیم پذیری خیلی خوبی دارد. این تحقیقات به این صورت است که موضوع مورد نظر در موقعیت های مختلف مورد مطالعه قرار می گیرد.

5- بر حسب زمان:

گذشته نگر = در این نوع تحقیق، داده های ما در مورد رویدادهای گذشته است. مثلا بررسی علل طلاق 

آینده نگر = اینها تحقیقاتی است که مشاهده ی متغیر مورد نظر، در آینده میسر است. مثل تحقیقاتی که برای پیش بینی ها انجام می شود.

6- بر حسب زمان گرداوری داده ها:

طولی = اطلاعات مورد نظر در زمان های مختلفی جمع آوری می شوند و همچنین می توان تغییرات را در طول زمان تشخیص داد. مثلا بررسی علل طلاق در دهه ی 80

مقطعی = اطلاعات در یک زمان مشخص جمع آوری می شوند. غالب مطالعات اکتشافی و توصیفی مقطعی هستند. مثلاً سرشماری جمعیت هر کشور مطالعه ای است که هدف آن توصیف جمعیت آن کشور در يك زمان معين است. یا بررسی علل طلاق در سال 1392

انیس اعظم‌پور:

ازنظر کاربرد پژوهشها به دو دسته ی بنیادی و عملی تقسیم میشوند. 

پژوهشها از نظر اهداف به چهار دسته ی  توصیفی ، همبستگی، تبیینی و اکتشافی تقسیم میشوند.

پژوهشها از نظر نوع اطلاعات مورد جستجو : کمی و کیفی

یکی از روشهای دیگر طبقه بندی مطالعات پژوهشی مشخص کردن منبع اصلی داده هاست. منظور از داده اقلام اطلاعاتی ای است که در حین پژوهش تولید میشوند. 

محیا مرادی:

نه روش اساسی تحقیق عبارت اند از : 

1 تاریخی : بازسازی گذشته به صورت عینی و دقیق و غالبا در رابطه با فرضیه ای قابل قبول و پذیرفتنی – رد یابی تاریخ حقوق بشر در آموزش و پرورش ایالت متحده .

2 توصیفی: توصیف واقعی یا حوزه ی مورد علاقه به صورتی منظم و دقیق – سرشماری آماری یا نظرخواهی عمومی 

3 تداومی: مطالعه ی الگوها و توالی رشد یا تغییر به عنوان تابعی از زمان – زمینه یابی درباره ی اشیا مدارک شرح حال.

4 موردی یا میدانی :مطالعه ی زمینه های قبلی اطلاعات .. پایگاه های فعلی اجتماعی و کنش متقابل یک واحد اجتماعی با یک فرد ..گروه یا نهاد اجتماعی به صورت فشرده – مطالعه ی خصوصیات ویلا نشینان شمال شهر با توجه به ویزگی های اقتصادی و اجتماعی این منطقه . 

5 همبستگی : مطالعه ی حدود تغییرات یک متغیر با یک یا چند متغیر دیگر بر اساس ضرایب همبستگی – تحلیل عاملی چند آزمون هوش .. پیش بینی موفقیت و پیشرفت تحصیلی دانشجویان بر اساس همبستگی بین نمره های دانشگاهی و برخی از متغیر های دوره ی دبیرستان . 

6 علی یا مقایسه ای : مطالعه ی امکان یا احنمال روابط علت و معلولی بین متغیرها یا مشاهده ی نتایج به دست آمده و جست وجو در گذشته برای یافتن متغیرهای علی – تعیین عوامل موثر در افت تحصیلی در یک دبیرستان با استفاده از داده های بایگانی شده در ده سال گذشته . 

7 آزمایش واقعی : مطالعه ی امکان روابط علت و معلولی از طریق قرار دادن یک گروه در معرض آزمایش و مقایسه ی نتایج آن با گروه کنترل یعنی گروهی که در معرض آزمایش قرار نگرفته است- مطالعه ی تاثیر یک داروی آرام بخش بر یادگیری دانش آموزان بیش فعال به صورتی که به یک گروه دارو داده و گروهی دارو نمی دهیم . 

8- نیمه آزمایشی : مانند روش آزمایشی است با این تفاوت که در این روش امکان کنترل و دخل و تصرف وجود ندارد یا بسیار ناچیز است . در این روش کنترل اعتبارهای درونی و بیرونی حایز اهمیت است و محقق باید از محدودیت های این روش آگاه باشد . – مطالعه ی تاثیر یک روش درمانی که در اجرای آن گمارش تصادفی ممکن نیست . 

9 اقدام پزوهشی : گسترش و توسعه ی مهارت ها و روش های جدید و حل مسایل با توجه به کاربرد مستقیم روش ها و مهارت ها در کلاس های درس یا موقعیت های کاربردی دیگر . – کمک به معلمان برای بسط و گسترش مهارت های آموزشی و بحث های کلاسی از طریق آموزش ضمن خدمت .

منبع : راهنمای تحقیق و ارزشیابی در روانشناسی و علوم تربیتی 

تالیف : استفان ایزاک 

ترجمه : دکتر دلاور.

پریسا نهالگر:

پاسخ تکلیف کلاسی چهارم .پریسا نهالگر

روش تحقیق بر حسب هدف :بنیادی:هدف افزایش حیطه دانش است وکشف حقایق علمی

کاربردی:هدف ایجاد سهولت در زندگی .حل مشکلات واقعی وراه حل براس مسائل واقعی

روش تحقیق بر حسب واقعیت:ازمایشگاهی:در موقعیت ازمایشگاه محیط ساختگی که امکان کنترل زیاد ولی تعمیم پذیری کم است

میدانی (پیمایشی):در موقعیت واقعی انجام میشود.قدرت تعمیم بالا اما میزان کنترل کم است .از نوع توصیفی است.

تحقیقات بر حسب زمان:تاریخی (گذشته نگر):داده ها بر حسب رویداد های گذشته است.حقایق گذشته

اینده نگر:مشاهده متغییر مورد نظر در اینده میسر است.جنبه پیش بینی دارد

تحقیقات بر حسب عمق و پهنا:عمق نگر:در یک موقعیت خاص انجام میشود در مطالعات موردی

انجام میشود اما تعمیم پذیری کمی دارد.

پهنا نگر:مانند تحقیقات پیمایشی است.تعمیم پذیزی زیاد اما عمق کمی دارد.

تحقیقات بر حسب زمان گرداوری داده ها:مقطعی:اطلا عات درطول زمان  گرداوری میشود

طولی:در این نوع تحقیقات اطلاعات در زمان های مختلف تهیه میشود

تحقیقات بر حسب ماهیت:کمی:روابط بین پدیدهها مشخص میشود.از پرسشنامه استفاده میشود

کیفی:بر نزدیک شدن به ازمودنی ها تاکید میشود واز تجربه ومشاهده ومصاحبه استفاده میکنندو توصیفی است.

روش تحلیل محتوا:بررسی محتوای اشکار پیام های متن وفیلم وکتاب و ..استفاده میشود.

روش اقدام پزوهی:مخصوص علوم تربیتی است.شامل مداخله در یک مقیاس کوچک است.معلمان برای شناسایی مشکلات دانش اموزان در یادگیری استفاده میشود

روش فراتحلیلی:در یک کلمه تحلیل تحلیل اشت.داده های چند تحقیق تر کیب میشود ویک نتیجه بدست میاید.

روش علی مقایسه ای:در برخی شرایط که امکان دستکاری متغییر مستقل مانند اعتیادوطلاق و..ابتدا معلول مشاهده میشود سپس علت استخراج میشود. 

شادی هیبدی:

انواع روش تحقیق بر اساس هدف پژوهش  :                                       

1.بنیادی:در این روش پژوهش با هدف افزایش حیطه دانش.گستره علم و رفع کنجکاوی انجام میشود.

2 .کاربردی:  با هدف به کار گیری نتایج پژوهش جهت رفع مشکلات و مسایل روزمره بشری و ارتقا کیفیت زندگی انجام میشود.                                                      

3.توسعه ای: با هدف ارایه برنامه .چارچوب و چشم انداز برای پژوهش های آینده .              

4.اقدام(پژهش در عمل) : جهت رفع یک مشکل اضطراری . زمانیکه فرد اقدام کننده  تجربیات خود را ثبت کرده و به صورت یافته هایی در اختیار سایرین قرار دهد.                           

انواع روش تحقیق براساس کمی یا کیفی بودن :                                     

1.کمی نگر: به منظور تعیین روابط اثرات و علل انجام میشود و از روش های استاندارد و طرح های از پیش تعیین شده استفاده می کند.                                               

2.کیفی نگر(توصیفی"):  بر توصیف نقلی استوار است و انعطاف پذیر تر است و از روش های متعددی استفاده میکند .                                                         

  انواع روش تحقیق بر اساس زمان مورد مطالعه:                                  

1.گذشته نگر                                              

2.حال نگر                                                 

3.آینده نگر                                                 

انواع تحقیق بر اساس نقش پژوهشگر:                                 

         

الف)غیر آزمایشی:                                            

1.تاریخی:فعالیتی است برای شناخت واقعیت های گذشته و تعبیر وتفسیر آنها. به منظود بهبود شرایط فعلی.       

2.پیمایشی(زمینه یابی):جمع آوری اطلاعات به طور مستقیم از گروهی ار افراد. بد جهت آگاهی از دیدگاههای 

افراد در مورد پدیده های عینی و انتزاعی و ...                                    

3.مطالعات همبستگی: بررسی روابط دو متغیر. به منظور تدوین فرضیه یا آزمون                  

4.اقدام پژوهشی(در بالا تعریف شد)                                                  

5.مطالعات کیفی که شامل موردی. قوم نگاری و میدانی میشود .                          

مطالعه موردی: مطالعه عمیق و گسترده یک مورد در مدت زمان طولانی.                 

مطالعه قوم نگاری: مطالعه ویژگی های ا گروه خاص.                               

مطالعه میدانی:برقراری ارتباط مستقیم و ارتباط با افراد جهت گردآوری اطلاعات.    

6. علی-مقایسه ای (پس رویدادی): بررسی روابط علی و معلولی به وسیله بررسی پیامد های موجود و عوامل علی موجه را در زمان گذشته جستجو میکند.                                

7. تحلیل محتوا:نوعی تکنیک پژوهش است که برای توصیف عینی ومنظم وکمی محتوا به کار میرود.      

8.فرا تحلیل:روشی که به کمک آن میتوان تفاوت های موجود در پژوهش های انجام شده را استنتاج کرد و در دستیابی به نتایج کلی  و کاربردی از آن بهره جست.                        

ب)آزمایشی                                           

1.تجربی (آزمایشی) : بررسی تاثیر محرکها روشها یا شرایط خاص محیطی بر روی یک گروه آزمودنی و 

همچنین کشف روابط علی و معلولی  گروهای آزمودنی و                           

 دستکاری و دخل وتصرف در گروهای آزمودنی                           

2.شبه تجربی: اگر پژوهشگر نتواند در متغیر مستفل دخل و تصرف داشت باشد از روش نیمه تجربی استفاده

میکند و معمولا در محیط های طبیعی انجام می شود.                     

   

انواع روش تحقیق بر اساس طول مدت پژوهش:                

روش تحقیق مقطعی: مطالعه و تحقیق در یک مقطع زمانی واحد.                          

روش تحقیق طولی: مطالعه پدیده ها و تغییرات با گدشت زمان                          . 

راضیه لطفی:

پایه هر علمی روش شناخت آن است و اعتبار و ارزش قوانین هر علمی به روش شناختی مبتنی است که در آن علم به کار می رود. ممکن است از «روش تحقیق» معانی متمایزی استنباط شود، در اینجا منظور از روش تحقیق یک فرآیند نظام مند برای یافتن پاسخ یک پرسش یا راه حل یک مساله است.

از جمله عوامل موثر در انتخاب روش تحقیق می توان به موارد زیر اشاره کرد:

نوع مساله مورد تحقیق، مرحله تعمق درباره تحقیق و علاقه شخصی محقق و نوع تحقیق

روش های تحقیق را با معیارهای مختلفی دسته بندی می کنند که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت.

طبقه بندی تحقیقات بر مبنای هدف))

در طبقه بندی تحقیقات بر حسب اهداف، قبل از هر چیز بر میزان کاربرد مستقیم یافته ها و درجه تعمیم پذیری آنها در شرایط دیگر توجه می شود. باید توجه داشت که طبقه بندی تحقیقات بر اساس نوع هدفشان ضرورتاً به معنای وجود مرزهای مشخص بین انواع تحقیقات نیست، بلکه اکثر این تحقیقات در یک امتداد قرار دارند و با هم وابستگی های مفهومی دارند.

تحقیقات بنیادی (پایه ای) 1.

تحقیقات بنیادی به کشف قوانین و اصول علمی می پردازد و درصدد توسعه مجموعه دانسته های موجود درباره اصول و قوانین علمی است. ممکن است یک پژوهش بنیادی در زمانی که انجام می شود کاربرد عینی و مشخصی نداشته باشد اما در دراز مدت مبنایی برای توسعه دانایی و انجام سایر پژوهش ها خواهد بود.

هدف این نوع تحقیق ایجاد نظریه از طریق کشف اصول یا قواعد کلی است و توجهی به کاربرد عملی یافته ندارد، نتایج این گونه تحقیق اغلب مجرد و کلی است. (هدف از این نوع تحقیق بیشتر نظریه پردازی است. ) از جمله مشخصات تحقیقات پایه ای می توان به موارد زیر اشاره کرد:

کسب شناخت های کلی 

ثبت و ضبط جامع 

وقت گیر بودن (برای کشف مجهول، زمان طولانی نیاز است). 

هزینه بر بودن (نیاز به منابع مالی زیاد دارد). 

معمولاً بوسیله مراکز علمی و دانشگاهی انجام می شود. 

تحقیقات بنیادی خود بر دو نوع تجربی و نظری است. در تحقیقات بنیادی تجربی، داده ها و اطلاعات اولیه با استفاده از روش های آزمایش، مشاهده، مصاحبه و … گردآوری شده و از طریق روش های آماری مورد تجزیهو تحلیل قرار می گیرد. در تحقیقات بنیادی نظری، اطلاعات و مواد اولیه تحلیل به روش کتابخانه ای گردآوری شده و سپس به روش های مختلف استدلال مورد تجزیه و تحلیل عقلانی قرار گرفته و نتیجه گیری می شود.

.تحقیقات کاربردی2

تحقیقات کاربری تحقیقاتی هستند که نظریه ها، قانونمندی ها، اصول و فنونی که در تحقیقات پایه تدوین می شوند را برای حل مسایل اجرایی و واقعی به کار می گیرد. (غالباً در تحقیقات کاربردی، اصول علمی تدوین شده در تحقیقات پایه، مبنای کاربردی شدن قرار می گیرند.)

این تحقیقات بر روی یافتن راه حل مسائل فوری با ماهیت عملی متمرکز می شود و بنابراین این تحقیقات جنبه عملی داشته (نتایج این تحقیق عینی و مشخص است.) و معمولاً خود محققین در کاربرد نتایج دخیل می باشند. این نوع تحقیق برای بکار بردن شیوه جدید در جهت زندگی بهتر در جامعه به کار برده می شود. از جمله مشخصات تحقیقات کاربردی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

از نظر زمانی زودتر از تحقیقات بنیادی انجام می گیرند. 

درآمد زا هستند و به همین دلیل طرفداران بیشتری دارند. 

عمدتا توسط سازمانهای دولتی و خصوصی و کارخانه ها انجام می پذیرند.

 .تحقیق 3

فرایندی است که به منظور تدوین و تشخیص مناسب بودن یک فرایند، روش ها و برنامه ها، شناسایی نیاز یا استعداد، پیدایش اندیشه ها، آفرینش طراحی، تولید، معرفی و انتشار یک محصول و فرایند یا نظام فناوری تازه، انجام می شود .می توان اینگونه گفت که این تحقیقات بیشتر با رویکرد به آینده و پیشرفت علوم صورت می گیرد.

هدف اصلی فعالیت های R&D نظریه پردازی یا آزمون نظریه نیست بلکه توسعه محصولات یا فرایندهای جدید، تدوین یا تهیه برنامه ها ، طرح ها و امثال آن است. با وجود پر هزینه بودن اجرای چرخه تحقیق و توسعه این چرخه، رشد و توسعه آتی را فراهم می سازد.

 تحقیقات عملی 4.

در این تحقیق که به صورت عملی می باشد فرد به دنبال پیدا کردن راه حل و بررسی درست درباره موضوع خاص مربوط به خود می باشد که نتیجه آن منجر به شناخت در رابطه با موضوع مورد نظر خود می باشد. هدف اصلی تحقیق عملی، حل یک مساله خاص است و نه کمک به توسعه نظریه های علمی. (این نوع تحقیق بر کاربرد فوری و موقعیت های محلی متمرکز است و به ایجاد نظریه یا کاربرد عمومی یافته ها توجهی ندارد و در واقع تحقیق عملی پاسخ های فوری برای مسائلی فراهم می کند که نمی توانند مدت زیادی در انتظار راه حل های نظری باقی بمانند.)

این تحقیقات را می توان تحقیقات حل مساله یا حل مشکل نیز نامید. زیرا نتایج آن مستقیماً برای حل مساله به کار گرفته می شود.البته بایستی توجه داشت که نقش این نوع تحقیقات در پیشرفت علم محدود است.

دکتر خاکی در کتاب روش تحقیق خود نوع دیگری تحقیق با عنوان تحقیق ارزیابی را معرفی می کند. وی بیان می دارد : این نوع تحقیقات، فرایندی جهت جمع آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات برای تصمیم گیری هستند. (منظور از ارزیابی، انتخاب یک راه کار به منظور اتخاذ تصمیم است.)

طبقه بندی تحقیقات بر مبنای ماهیت و روش 

1.روش تحقیق تجربی 

تحقیق تجربی یا آزمایشی یکی از دقیق ترین و کارآمدترین روشهای تحقیق است که برای آزمون فرضیه ها مورد استفاده قرار می گیرد. هدف این تحقیق بررسی تأثیر محرک ها، روش ها و یا شرایط خاص محیطی بر روی یک گروه آزمودنی می باشد.

از خصوصیات روش تجربی این است که ضمن دستکاری یا مداخله در متغیرها (Manipulation or Intervention) و کنترل شرایط (control) نتایج بدست آمده را در مورد گروهی که با انتساب (Randomization) تصادفی انتخاب شده اند، مورد مشاهده قرار می دهد.

در این تحقیق پژوهشگران به منظور کشف روابط علت و معلولی یک یا چند گروه را به عنوان گروه تجربی تحت شرایط خاص )متغیر مستقل (قرار می دهد و نتایج را )متغیر وابسته) با گروه و یا گروههای گواه(گروه شاهد یا کنترل) که تحت چنان شرایطی نبوده اند مقایسه می کند و از این رهگذر به چگونگى تأثیر آن شرایط خاص در رفتار گروه تجربى پى می برد.

هنگامی که انتخاب افراد تحت تجربه بصورت تصادفی ممکن نباشد و یا نتوان متغیرهای مستقل را کاملاً دستکاری و یا در آنها مداخله نمود از روش تحقیق نیمه تجربی (Quasi‐Experimental) یا شبیه تجربی استفاده می شود.

از جمله شرایط ضروری یک تحقیق تجربی می توان به کنترل (جلوگیری از ورود متغیرهای مزاحم و مداخله گر)، انتخاب تصادفی، تکرار آزمایش و قابلیت تعمیم اشاره کرد.

روشهاوطرح های اجرای تحقیق تجربی:

 1.آزمایش با استفاده از یک گروه آزمودنی

که می توان به صورت پس آزمون (آزمون پس از در معرض متغیر قرار گرفتن) و پیش آزمون و پس آزمون (آزمون قبل از تاثیر و بعد از تاثیر متغیر و مقایسه آن دو) آن را انجام داد.

آزمایش با استفاده از دو گروه (مشاهده و آزمایش)2.

در این روش ابتدا افراد به صورت تصادفی به دو گروه تقسیم می شوند. گروه اول، گروه آزمایش و گروه دوم، گروه کنترل نامیده می شود. این روش به دو صورت انجام می شود : پس آزمون (گروه آزمایش تحت تاثیر متغیر قرار می گیرد و آنگاه از هر دو گروه آزمایش به عمل می آید و نتایج آن دو با هم مقایسه  و پیش آزمون :( (قبل از تاثیر متغیر هر دو گروه مورد آزمایش قرار میگیرند.  گروه آزمایش تحت تاثیر متغیر قرار می گیرد و پس از آن از هر دو گروه آزمون به عمل می آید و نتایج دو آزمون با همدیگر مقایسه می شود. ) آن را انجام داد.

3.آزمایش با استفاده از چند گروه

این روش به صور مختلفی انجام می شود : استفاده از طرح چهار گروهی سولومون، طرح پس آزمون چند گروهی و استفاده از پیش آزمون و پس آزمون  تفاوت این روش با روش قبل انتخاب بیش از سه گروه متجانس برای اجرای آزمایش است

(آ4.زمایش با استفاده از روش تکرار آزمون

این روش چه با استفاده از یک گروه و چه استفاده از دو گروه متجانس انجام می شود.در اینجا محقق سعی می کند گروه آزمایش را به دفعات تحت تاثیر متغیرهای مستقل قرار دهد .

 روش تحقیق تاریخی 2.

در روش تاریخى موضوع معینى که در گذشته در یک مقطع زمانى اتفاق افتاده است، بررسى مى شود. محقق در آن مى کوشد، از طریق گردآورى اطلاعات )اسناد و مدارک( مربوط به موضوعى تاریخى و بررسى صحت و سقم آن اطلاعات و نیز تجزیه و تحلیل آنها به کشف حقایق مربوط به آن موضوع دست پیدا کند.

از جمله مشکلات خاص روش تحقیق تاریخی، قابل تکرار و مشاهده مستقیم نبودن رویدادهای تاریخی است.(محقق در صحنه حضور ندارد و نمی تواند متغیر ها را شناسایی کند و امکان تهیه مدارک را ندارد و گاهاً بعضی از منابع اعتبار سندیت ندارند.) تحقیقات تاریخی با اهدافی چون ۱) به دست آوردن دیدگاه روشنی از زمان حال و ۲) اطلاع از آنچه در گذشته اتفاق افتاده است، ممکن است انجام شود.

در این نوع تحقیق منابع اطلاعات به منابع اولیه و ثانویه تقسیم می شوند. منابع اولیه شامل اطلاعات دست اول مانند اسناد است و منابع ثانویه شامل اطلاعات دست دوم نظیر گزارش یک شخص ثالث از واقعه است. (شخص ثالث شاهد عینی واقعه نبوده است.)

از جمله منابع تحقیق تاریخی می توان به مواردی چون منابع مکتوب، منابع شفاهی، منابع تصویری، منابع ساختمانی، منابع مادی و ابزاری و اسناد اکترونیکی اشاره کرد.

انواع روش تحقیق تاریخی

 1.روش تحلیل تاریخی : تجزیه و تحلیل سیر تاریخی تغییرات اجتماعی و تحول ارزش ها در یک جامعه معین

 2.روش تحلیل شباهتهای ساختاری : مقایسه تاریخی دو موضوع از لحاظ ساختاری و کارکردی مبتنی بر تاثیر متقابل به طور همزمان

 3.روش تحلیل کارکردی : تجزیه و تحلیل تغییرات و دگرگونی های ایجاد شده در کارکردهای سازمانهای اجتماعی

 روش تحقیق توصیفی 3.

هدف محقق از انجام این نوع پژوهش توصیف عینی .واقعی و منظم خصوصیات یک موقعیت یا یک موضوع می باشد. پژوهشگر در اینگونه تحقیقات سعی می کند تا نتایج عینی از موقعیت را بیان کند. این تحقیق در پاسخ به سوالاتی مانند چقدر؟ ، چه کسی؟ و چه اتفاقی دارد می افتد؟ است. تحقیق توصیفی،شامل جمع آوری اطلاعات برای آزمون فرضیه یا پاسخ به سوالات مربوط به وضعیت فعلی موضوع مورد مطالعه می باشد (تمرکز اصلی در درجه اول به زمان حال است.) و این تحقیق آنچه را که هست توصیف و تفسیر می کند.

در این نوع تحقیق، نقش محقق تعیین کننده مشاهدات و توصیفات است. اجرای تحقیق توصیفی می تواند صرفا برای شناخت شرایط موجود یا یاری دادن به فرایند تصمیم گیری باشد. در این نوع تحقیق در پی چگونگی یک موضوع است. اطلاعات توصیفی معمولاً به وسیله ی پرسشنامه، مشاهده و مصاحبه جمع آوری می شود.

انواع تحقیقات توصیفی :

 1.تحقیق توصیفی زمینه یابی (پیمایشی) : به مطالعه ویژگی ها و صفات افراد جامعه می پردازد و وضعیت فعلی جامعه را در قالب چند صفت یا متغیر مانند سن، جنس، وزن و غیره مورد بررسی قرار می دهد. تحقیق زمینه یابی غالبا زمانی به کار برده می شود که محقق قصد جمع آوری اطلاعات ، نظیر درصد افرادی که موافق یا مخالف یک عقیده مشخص هستند، را دارد. تفاوت اصلی این روش با روش تجربی این است که در روش تجربی تغییر خصوصیات افراد و متغیر ها با دخالت آزمایشگر صورت می گیرد.

 2.روش تحقیق موردی (ژرفا نگر) : در پژوهش موردى حوزه تحقیق یک مورد خاص نظیر یک فرد یا یک خانواده یا یک گروه یا یک مؤسسه و یا یک جامعه محدود است و پژوهشگر در آن تلاش مى کند، ویژگى هاى خاص آن یک مورد را به طور جامع بررسى کند. موردى بودن پژوهش این امتیاز را دارد که محقق مى تواند به نتایج دقیق تر و عمیق ترى از آن دست پیدا کند و این عیب را دارد که نمى توان یافته هاى تحقیق مربوط به آن را به موارد دیگر تعمیم داد.

 3.تحلیلی (تحلیل محتوا) : به منظور توصیف عینی و کیفی محتوای مفاهیم به صورت نظام دار انجام می شود. در واقع قلمرو این تحقیق را متنهای مکتوب، شفاهی و تصویری درباره موضوعی خاص تشکیل می دهد.

قوم نگاری

 تحقیق همبستگی یا همخوانی 4.

این تحقیقات برای کسب اطلاع از وجود رابطه بین متغیرها انجام می پذیرد ولی الزاما کشف رابطه علت و معلولی مورد نظر نیست. (تحقیق همبستگی هرگز یک رابطه ی علت و معلولی را روشن نمی کند، بلکه صرفاً وجود یک رابطه را توصیف می کند.) در این نوع از پژوهش نیز حوزه تحقیق موارد بسیارى را دربرمى گیرد؛ اما محقق در آن مى کوشد، دو یا چند دسته از اطلاعات مختلف مربوط به یک گروه یا یک دسته از اطلاعات مربوط به دو یا چند گروه مختلف را با هم مقایسه کند؛ به این منظور که رابطه یک یا چند عامل را با یک یا چند عامل دیگر کشف کند و میزان همبستگى میان آنها را به دست آورد.

همبستگی می تواند به صورت مثبت (جهت تغییر در یک متغیر با جهت تغییر در متغیر دیگر همسو باشد.)، منفی (جهت تغییرات یک متغیر با جهت تغییرات متغیر دیگر همسو نباشد.) و بدون همبستگی باشد.

) تحقیقات علی (پس رویداد 5.

در اینگونه تحقیقات کشف علت ها یا عوامل بروز یک رویداد یا حادثه یا پدیده مد نظر است.

در یک تحقیق علی مطلوب محقق باید سه دسته متغیر داشته باشد:

 متغیرهای اصلی که نقش موثر و مثبتی در بروز پدیده داشته اند.1

 متغیرهایی که نقش بازدارنده و منفی در رابطه با بروز پدیده داشته اند.2

 3.متغیرهای زمینه ساز که هموارکننده راه برای اثرگذاری متغیرهای اصلی بوده اند.

با استفاده از درخت تصمیم گیری و پاسخ به سوالات آن می توانید روش مناسب برای تحقیق خود را انتخاب کنید.

راضیه کاربخش

پاسخ تکلیف سوم (راضیه کاربخش)

طبقه بندی  روشهای مختلف تحقیق:

بر اساس منبع داده ها :                اولیه

                                          ثانویه

بر اساس انواع اطلاعات 

مورد جست وجو:              کمی 

                                  کیفی

بر اساس کاربرد:               بنیادی

                                  عملی

بر اساس هدف:               توصیفی

                                همبستگی 

                                تبیینی

                                اکتشافی

مه‌گل مؤمنی:

در گذر زمان نوعي حركت به سمت تدوين شيوه‏هاي خاص پژهش در علوم اجتماعي آغاز و مباحث مربوط به تفكيك شيوه‏هاي كمي و كيفي در علوم اجتماعي ريشه گرفت هنوز هم بحث در مورد چگونگي استفاده از اين روشها در ميان انديشمندان و پژوهشگران به قوت خود باقي است. طرفداران رويكرد كمي معتقدند كه براي دستيابي جهت حذف سوگيري ناشي از دخالت محقق به اعتبار و پايايي و درنتيجه ايجاد قابليت تعميم بايستي از روشهاي علوم تجربي استفاده نمود. در مقابل عده‏اي بر اين باورند كه چون علوم اجتماعي به مطالعه انسان و كنش‏‏هاي او مي‏پردازد، براي درك روابط انساني بايد محقق در فرايند تحقيق حاضر باشد و روش كيفي را تنها راه شناخت دقيق و عميق پديده‏ها مي‏دانند.

بطور كلي تاريخچه علوم نشان مي‏دهد كه كمي‏سازي يا كمي‏گرايي محور اصلي ادعاي علوم اجتماعي به عنوان نشانه تعهد خود به روش علمي بوده است. در حال حاضر با توجه به انتقادات محققان نسبت به الگوي كمي اين ادعا نسبت به گذشته كمرنگ‏تر شده اما هنوز هم روش‏هاي كمي در علوم اجتماعي پاردايم مسلط محسوب مي‏شوند و اكثر پژوهش‏ها در مراكز علمي با اين روش انجام مي‏شوند. (دانايي فرد و ديگران 1383)

روش‏هاي تحقيق را براساس معيارهاي مختلفي مي‏توان دسته‏بندي كرد. طبقه‏بندي براساس يك ملاك خاص به اين معني نيست كه نمي‏توان تحقيق را به اشكال ديگر طبقه‏بندي نمود. اما مي‏بايست توجه داشت كه معيار مورد نظر بايستي جامع باشد يعني براساس آن بتوان همه روشهاي تحقيق را دسته‏بندي نمود. هدف زمان گردآوري داده‏ها، خصوصيات مساله و معيارهاي تركيبي، مهمترين ملاك‏هاي طبقه‏بندي روشهاي تحقيق محسوب مي‏شوند. شاید بتوان ادعا کرد که به تعداد نویسندگان کتاب های روش تحقیق و یا محققین و متخصصین؛طبقه بندی های متفاوتی از تحقیق و انواع آن وجود دارد که البته هریک معیارهای خاصی را مدنظر داشته اند.اما ساده ترین،کامل ترین و کلی ترین طبقه بندی که مورد توافق همگان نیز می باشد که براین اساس تحقیقات براساس نوع و ماهيت داده‏هاي تحقيق، به دو گروه كمي و كيفي طبقه‏بندي مي‏شوند.

تحقيق كمي ريشه در مكتب اثبات‏گرايي دارد. دانشمندان اين مكاتب علاقمند به تبديل اطلاعات تحقيق به صورت نمادهاي رياضي به منظور استفاده از قابليت تحليل‏هاي آماري و رياضي براي توصيف و تحليل پديده‏هاي اجتماعي مي‏باشند (ازكيا 1382: 296).

به عبارتي محققاني كه از اثبات‏گرايي منطقي، روش‏هاي تجربي و مقياس‏هاي كمي براي آزمون جمع‏بندي‏هاي فرضي استفاده مي‏كنند و همچنين بر سنجش و تجزيه و تحليل روابط علي بين متغيرها تاكيد مي‏ورزند، در واقع از روش كمي سود جسته‏اند. (Denzin and Lincoln: 1998: 48)

در پاردايم تحقيق كمي: 1) تاكيد بر واقعيت‏ها و علل رفتار است. 2) اطلاعات به شكل اعضا يا افرادي است كه قابل سنجش و خلاصه كردن هستند 3) فرايند دقيق و حساب شده معياري براي تجزيه و تحليل داده‏هاي عددي است 4) نتيجه نهايي بيان اصطلاحات آماري مي‏باشد. (Charles: 1995 به نقل از 598: 2003 (Golafshani

نمونه‏هايي از استراتژي‏ها و شيوه‏هاي كمي مورد استفاده در علوم اجتماعي عبارتند از پيمايش، آزمايش‏هاي آزمايشگاهي، شيوه‏هاي رسمي نظير اقتصاد سنجي و شيوه‏هاي عددي نظير مدلسازي رياضي.

در رويكرد كيفي نيز همچون رويكرد كمي، پديده‏هاي اجتماعي به صورتي خاص تعريف مي‏شوند و نگرش خاصي نسبت به نظم اجتماعي و ماهيت انسانها وجود دارد. علت مطرح شدن روشهاي تحقق كيفي را مي‏توان نقاط ضعف روش‏هاي اثباتي و عيني دانست كه باعث وارد شدن انتقادات جدي بر رويكرد كمي گرديده است. اتكا به سنجش تقليل همه چيز به اعداد، كنترل و دستكاري متغيرها و ناممكن بودن اعمال آن بر بسياري از تجارب زندگي انساني، تمايل به تقليل‏گرايي و ضعف در فرايندهاي ذهني چون آگاهي، معني و شخصيت و سرانجام خصلت ذاتاً جبرگرايانه روش تجربي و ساير روشهاي مرتبط با آن برخي از محدوديت‏هاي روش‏هاي تحقيق كمي است كه باعث استقبال و روي‏آوردن محققان به روش تحقيق كيفي شده است. (ببي 1381: 568، ذكايي 1381: 48، دواس 1376 به نقل از ازكيا و دربان 1382: 339) 

تحقيق كيفي و اساساً روش‏شناسي كيفي عموماً خصلتي بين رشته‏اي دارد و مرزهاي رشته‏اي، حوزه‏اي و موضوعي را درمي‏نوردد. تحقيق كيفي دربرگيرنده مجموعه پيچيده و متصل به يكديگر از مفاهيم و مفروضات است. (81: 1998 Denzin and Lincoln) محققان كيفي به دنبال كشف پيچيدگي‏هاي تعاملات اجتماعي در زندگي روزمره و معاني هستند كه افراد شركت‏كننده در اين تعاملات را وارد ارتباطات خويش مي‏سازند. چنين علاقه اي محققان كيفي را بيشتر متمايل به بستر و محيط طبيعي تمايلات اجتماعي مي‏سازد تا محيط‏هاي آزمايشگاهي مورد توجه در تحقيقات تجربي. ”تاكيد بر توصيف نيز تا اندازه زيادي به اين دليل است كه در اين ديدگاه به اتخاذ رويكردي طبيعي‏گرايانه كه به جهان واقعي وفادار است، توجه مي‏شود. (برايمن 1998: 70-69 به نقل از ذكايي 1381: 49).

تحقيق كيفي از نگرش طبيعت‏گرا استفاده مي‏كند كه شناخت پديده‏ها را در متن فضاي خاص مانند فضاي جهان واقعي كه محقق به دستكاري و دخل و تصرف در پديده‏هاي مورد علاقه اقدام نمي‏كند، جستجو مي‏كند. تحقيق كيفي عبارتست از هر نوع تحقيقي كه يافته‏هاي تحقيق از طريق طي كردن روند پروسه آماري يا به عبارتي از طريق اندازه‏گيري حاصل نمي‏شود. برعكس محققان كمي كه محاسبه علي ـ معلولي، پيش‏بيني و تعميم را جستجو مي‏كند هدف محققان كيفي توضيح عميق و دقيق و شناخت و برآورد وضعيت‏هاي مشابه مي‏باشد (Patton 2001: 39)

لينكلن و گوبا (1985) چهار ويژگي را برمي‏شمارند كه به صورتي دقيق بيان‏كننده مفروضات تحقيق كيفي است: 

ـ قابل اعتبار بودن: براساس اين ويژگي پژوهشگر مي‏تواند اثبات كند كه تحقيق به صورت دقيق و مشخص است. و مي‏توان آن را شرح و وصف كرد سپس تحقيق مزبور بايد از نظر كساني كه واقعيت‏هاي اصولي را شناسايي مي‏كنند قابل اعتبار باشد.

ـ قابل انتقال بودن : يعني پژوهشگر ديگري بتواند مجموعه‏اي از نتيجه‏ها را در مكان ديگري به كار برد. كندي اين ويژگي‏ را گستره تعميم مي‏نامد. يعني پژوهشگر مي‏تواند نتيجه‏اي را كه از يك نمونه خاص به دست آورده به جامعه‏اي كه نمونه مزبور از آن گرفته شده تعميم دهد.

ـ وابستگي داشتن : پژوهشگر با توجه به اين ويژگي به شرايط در حال تغيير پديده مورد نظر نيز به تغييراتي كه به سبب تغيير در گستره تحقيق در طرح تحقيق رخ مي‏دهد توجه مي‏نمايد.

ويژگي مزبور بيان‏كننده اين است كه پژوهشگر به مجموعه‏اي از مفروضات توجه مي‏كند كه با مفروضاتي كه اصل پايايي تحقيق بر آن قرار مي‏گيرد، متفاوت است. از نظر اثبات‏گرايان كلاسيك اصل پايايي تحقيق بر ثبات ماندن جامعه مورد تحقيق است. چنين اصلي مبني بر تغيير نكردن دنياي اجتماعي با اساس و فرضيه زيربنايي تحقيق كيفي مغاير است؛ زيرا اساس فرض پژوهشگر كيفي اين است كه جامع يا دنياي اجتماعي در حال تغيير است و از همين ديدگاه مي‏توان گفت كه موضوع تكرار تحقيق مساله‏ساز مي‏شود.

ـ قابليت تاييد: اين ويژگي با پديده عينيت كه درباره روشهاي سنتي به كار مي‏رود مترادف است. لينكلن و گوبا در اين باره تاكيد مي‏كنند كه آيا نتيجه‏ها ودستاوردهاي تحقيق را مي‏توان درجاي ديگر تاييد كرد. داشتن چنين ديدگاهي باعث حذف تعصب و سوگيري و ايجاد عينيت مي‏شود (مارشال و راسن من 1377: 199-196

ضحی فؤادی:

طبقه بندی روشهای مختلف تحقیق:

 معیارهای تقسیم بندی روشهای مختلف تحقیق عبارتند از:

الف-هدف      ب-روش جمع آوری اطلاعات           ج-روش اجرای تحقیق

الف-روشهای طبقه بندی تحقیق بر حسب هدف :      

 الف-1- روش اول طبقه بندی تحقیق از نظر هدف :

1-تحقیق بنیادی(Basic Research)    

هدف این نوع پژوهش،توسعه وگسترش نظريه ها ازطريق کشف ويژگي هاي عمومي ومشترک يااصول کلي است.

2-تحقيق کاربردي(Applied Research)

هدف دراين نوع از پژوهش رشدوبهترکردن يک محصول ياروال يک فعاليت وخلاصه آزمودن مفاهيم نظري مجرد(ذهني)درموقعيت هاي واقعي ميباشد.

3-پژوهش توسعه ای

پژوهشي كه با هدف ترويج نتايج پژوهشهاي بنيادي و كاربردي به منظور استفاده در توليد مواد، فراورده ها، وسايل، ابزار، فرايندها و روشهاي جديد و يا بهبود آنها صورت مي گيرد.

 الف-۲- روش دوم طبقه بندی تحقیق از نظر هدف :

1-کاوش:(Exploration ) تحقیق اکتشافی شامل کوششی است برای تصمیم‌گیری اینکه آیا پدیده‌ای وجود دارد یا خیر.

2-توصیف:(Description ) 

این نوع تحقیق به توصیف و تفسیر شرایط و روابط موجود می‌پردازد تا بیان و تعریف کاملتری از آن یا تفاوت آن با سایر پدیده‌ها ارائه دهد.

3-پیش بینی:(Prediction )  محقق را قادر می‌سازد که با شناسایی روابط و داشتن اطلاعات درباره یک عامل یا متغییر درباره عامل دیگر پیش‌بینی نماید

4-تبیین و کنترل(Explanation ) شامل آزمایش رابطه علت ومعلول بین دو پدیده و یا بیشتر است .

5-عمل:(Action )

تحقیق عملی مربوط به انجام کاری برای حل یک مشکل اجتماعی است. این نوع تحقیق می‌تواند هر یک از اهداف ذکر شده قبلی را دربرداشته اما باید به آنها موضوع حل مشکل و یا انجام دادن کاری را نیز اضافه کرد. 

 ب- انواع روش تحقیق از نظر روش جمع آوری اطلاعات

ب-1-روش اول طبقه بندی تحقیق از نظر روش جمع آوری اطلاعات 

1-روش کتابخانه‌ای: در تمام تحقیقات علمی مورد استفاده قرار می گیرد و دربعضی از آنها موضوع تحقیق از نظر روش‌، از آغاز تا انتها متکی بر یافته‌های تحقیق کتابخانه ای است

2-روش تحقیق میدانی

در این روش محقق مدتی در میان جامعه مورد تحقیق خود زندگی می‌کند و به تحقیق درباره موضوعی خاص در آن محیط می‌پردازد. محقق هیچگونه دستکاری در محیط انجام نمی‌دهد. در تحقیق میدانی ، مشاهده عنصر اصلی را تشکیل می‌دهد. 

 ب-2- روش دوم  طبقه بندی تحقیق از نظر روش جمع آوری اطلاعات

1-روش تاریخی  :این تحقیق وقایع مربوط به گذشته را مورد تعبیر و تفسیر و ارزیابی قرار می‌دهد. 

2-روش توصیفی  :مطالعات توصیفی برعکس تحقیقات تاریخی در مورد زمان حال به بررسی می‌پردازد. این نوع تحقیق به توصیف و تفسیر شرایط و روابط موجود می‌پردازد.

روش توصیفی شامل  انواع گوناگونی به شرح زیر می باشد :

الف) تحقیق برآوردی : موقعیت یک پدیده را در یک زمان توصیف می‌کند این روش هیچگونه فرضیه‌ای را پیشنهاد نمیکند

ب) تحقیق ارزشیابی: این روش به ارزش‌گذاری درباره فوائد اجتماعی, مطلوب بودن یا مؤثر بودن یک فرایند, محصول, یا برنامه می‌پردازد و به کاربرد یافته‌های خود توجه دارد.

ج) مطالعه موردی : عبارت است از مطالعه عمیق و گسترده یک مورد در مدت زمان. در این روش یک فرد یک خانواده, هدف مطالعه شناخت کلیه متغیرهای مربوط به مورد است

د) مطالعه پیمایشی :در اين نوع تحقيق هدف بررسي توزيع ويژگيهاي يک جامعه است و بيشتر تحقيق هاي مديريت از اين نوع مي باشد. در پژوهش پيمايشي پارامترهاي جامعه بررسي مي شوند. پژوهش پيمايشي به سه دسته تقسيم مي شود:

1-د)روش مقطعي :گرد آوري داده ها درباره يک يا چند صفت در يک مقطع زماني خاص. براي مثال بررسي ميزان علاقه دانشجويان سال اول دبيرستان به ادامه تحصيل در يک رشته خاص

2-د)روش طولي : در بررسي پيمايش طولي، داده ها در طول زمان گردآوري شده تا رابطه بين متغيرها در طول زمان سنجيده شود. همانند  تحقيقات تحولي که به بررسي روندها و تحول پديده ها در طول زمان مي پردازند از اين دسته هستند.

تحقیقات طولی سه نوعند:روند،تحلیل کوارت و مطالعه پانل.

روند مثل: نظر سنجی سه ماه قبل از انتخابات برای مشخص کردن محبوبیت نامزدها

تحلیل کوارت یعنی یک گروه از افراد که به طریقی با هم رابطه دارند.مثلا کوارت تولد.

مطالعه پانل(گروه های منتخب): نمونه یکسانی از پاسخگویان در زمانهای مختلف مورد آزمون قرار میگیرد.

3-د)دروش دلفي : جهت بررسي ديدگاه هاي يک جمع صاحب نظر در مورد يک موضوع ويژه مي توان از اين تکنيک استفاده کرد. مانند «بررسي ديدگاه اساتيد دانشگاه در باره يک طرح جديد آموزشي» 

هـ ) تحقیق تکاملی( توسعه‌ای):

 شامل داشتن اطلاعات دقیق در زمینه‌های توسعه برنامه‌ها و رشد و تکامل افراد می‌باشد. این نوع مطالعه به بررسی میزان تغییرات و الگوهای برنامه‌ها و یا رشد افراد در طول مدت زمان می‌پردازد و ممکن است به دو روش طولی (تداومی) و عرضی(مقطعی) صورت گیرد. 

و) مطالعات همبستگی : در تحقيقات همبستگي اگر هدف پيش بيني متغيرهاي وابسته بر اساس متغيرهاي مستقل باشد به متغير وابسته متغير ملاک و به متغير مستقل متغير پيش بين گويند. همچنين وجه تمايز تحقيق همبستگي با تحقيق آزمايشي در اين است که در اينجا متغيرهاي مستقل دستکاري نمي شوند.

ز) تحقیقات پس از وقوع : 

این نوع تحقیقات به بررسی روابط علت و معلولی بوسیله بررسی پی‌آمدهای موجود می‌پردازد. اگر سؤال تحقیق هنگامی مطرح گردد که مقدار متغیر مستقل قبلاً و بطور طبیعی مشخص باشد, چنین تحقیقی را بعد از وقوع می‌نامند. 

 3- روش تجربی (آزمایشی)

تحقیق تجربی  یکی از دقیق‌ترین و کارآمدترین روشهای تحقیق است که برای آزمون فرضیه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد هدف این تحقیق بررسی تأثیر محرکها, روشها و یا شرایط خاص محیطی بر روی یک گروه آزمودنی می‌باشد.

ج. انواع روش تحقیق از نظر متد اجراي تحقيق 

1.روش تاريخي:اين روش درمورد تحقيقاتي به کارمي رود که درمورد موضوعي که درگذشته اتفاق افتاده صورت مي گيرد.

2.تحقيق توصيفي:تحقيق توصيفي به پژوهشي گفته مي شود که محقق به توصيف عيني،واقعي ومنظم خصوصيات يک پديده مي پردازد.دراين روش محقق بااستفاده از روش هاي مختلف جمع آوري اطلاعات سعي مي کند تا تصويري نسبتا درست از پديده مورد نظرخودارائه دهد.

3.تحقيق تداومي ومقطعي:تحقيق تداومي تحقيقي است که محقق درآن چگونگي مراحل رشد ويا تغييرات به وجودآمده درزمان مشخص را مورد بررسي قرار مي دهد.

4.تحقيق موردي وزمينه اي:دراين نوع از تحقيق،توجه محقق بيشتر به نکات وعوامل مهم و با معني است.

5.تحقيق همبستگي ياهمخواني:دراين روش محقق دوياچنددسته از اطلاعات مختلف مربوط به يک گروه يا يک دسته از اطلاعات از دويا چند گروه رادراختيار قراردارد وتلاش دارد تاميزان تغييرات دريک يا چند عامل دراثرتغييرات يک ياچند عامل ديگر راموردبررسي قرار دهد.

6.تحقيق علي يا پس از وقوع:دراين روش تحقيق،محقق به دنبال کشف وبررسي روابط بين عوامل وشرايط خاص يانوعي رفتار که قبلا وجودداشته يا رخ داده ازطريق مطالعه نتايج حاصل از آن است. به تحقيق پس‌رويدادي تحقيق علي-مقايسه‌اي نيز گويند. تحقيق پس‌رويدادي به تحقيقي گفته مي شود که پژوهشگر علت احتمالي متغير وابسته را مورد بررسي قرار مي دهد. چون متغير مستقل و و ابسته در گذشته رخ داده اند لذا اين نوع تحقيق را تحقيق پس رويدادي مي گويند.

7.تحقيق تجربي حقيقي:دراين روش،محقق شرايط محيطي خاصي را دستکاري مي کند تا به تاثيراين تغييرات برگروه نمونه پي ببرد . دراين روش محقق مبادرت به تشکيل دوگروه مي نمايد:

-گروه تجربه( experimental group):اين گروه تحت شرايط خاص مدنظر محقق قرار مي گيرد

-گروه شاهد(control group):گروهي که تحت شرايط خاص محقق نبوده اند

8.تحقيق تجربي نيمه حقيقي:دراين روش چون امکان کنترل تمام متغيرها وجود نداشته محقق فقط مي تواند برخي از متغيرها را کنترل نمايد ودرشرايط واقعي اجتماعي به کار مي رود

9.تحقيق عملي(ويژه محيط هاي آموزشي):دراين روش محقق بايديافته هايش را ازنظر استفاده عملي در موقعيت محلي ومنطقه اي ارزشيابي کند. هدف اساسي تحقيق عملي، شناسايي، بررسي، تبيين و حل مسأله و مشكل محيط كار و فعاليت‌ است (كلاس درس، مدرسه، ادارات آموزش و پرورش) و از نتايج آن براي حل مسائل خاص در موقعيت‌هاي معين استفاده مي‌شود.

 توضیحات هر یک ازانواع روشهای تحقیق به جهت کامل تر کردن پاسخ است.*

متانت شهبازطهرانی:

روش تحقیق در علوم انسانی را مهمولا با توجه به دو ملاک1:هدف 2:ماهیت تقسیم بندی میکنند.

دسته بندی بر اساس هدف:

1*بنیادی:پژوهشی که به کشف ماهیت اشیا،پدیده ها و روابط بین متغیرها ،اصول و قوانین و ساخت یا آزمایش تیوری ها و نظریه ها میپردازد.

2*تحقیق کاربردی:پژوهشی که با استفاده از نتایج تحقیقات بنیادی ب منظور بهبود و به کمال رساندن رفتارها،روشها،ساختارهاو...مورد استفاده ی جوامع انسانی قرار میگیرد.

دسته بندی روشهای تحقیق بر اساس نحوه ی گردآوری داده ها:

1-تحقیق توصیفی یا غیر آزمایشی که خود به 5زیر مجموعه ی)پیمایشی،همبستگی،پس رویدادی،اقدام پژوهی و بررسی موردی(تقسیم میشود.

2-تحقیق آزمایشی که خود به 2زیر مجموعه )تمام آزمایشی و نیمه آزمایشی(تقسیم میشود.

پیمایشی:در این نوع تحقیق هدف بررسی توزیع ویژگیهای یک جامعه است و بیشتر در حوزه ی مدیریت کاربرد دارد.

همبستگی:در این نوع تحقیق رابطه ی بین متغیرها بر اساس هدف پژوهش تحلیل میگردد.  

تحقیق پس رویدادی:به این نوع تحقیق علی-مقایسه ای نیز میگویند.پس رویدادی به تحقیقی گفته میشود که پژوهشگر علت احتمالی متغیر وابسته را مورد بررسی قرار میدهد. 

شادی فطوره‌چی:

تحقیق تاریخی: پژوهشگر وقایع گذشته را که در یک مقطع زمانی مشخص روی داده اند مورد مطالعه و بررسی قرار می دهد.

تحقیق توصیفی: هدف محقق از این پژوهش توصیف عینی و واقعی و منظم خصوصیات یک موقعیت یا یک موضوع است.

تحقیق زمینه یابی: این روش برای توصیف عقاید و نگرش ها و احساسات مردم و واقعیت های اجتماعی مثل :جنس و سن و شغل و... و تبیین روابط بین آنها استفاده می شود.که این تحقیق خود به دئ دسته تقسیم می شود.

1.تحقیقات زمینه یابی مقطعی :اطلاعات در یک مقطع زمانی معین از نمونه جمع آوری می شودو هدف بررسی چگونگی مراحل و نمونه های رشد در مراحل مختلف سنی و تعیین میزان تغییرات  حاصل از آها از طریق بررسی نونه ها در سنین مختلف است.

2.تحقیقات زمینه یابی طولی(تداومی):اطلاعات در زمان های مختلف جمع آوری شده با توجه به زمان جمع آوری آنها مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرند و محقق می تواند تغییرات بوجود آمده در طی زمان را مورد توجه قرار دهد.

تحلیل محتوا:روشی پژوهشی است که به صورت منظم و عینی و کمی محتوای آشکار ارتباطات را توصیف می کند.

تحقیق فرا تحلیلی:روشی است برای حل تناقض های یافته های به دست آمده از پژوهش های مختلف که نتایج بررسی های گوناگون را با استفاده از روش های آماری  به مقیاس مشترک تبدیل میکند.

تحقیق کیفی: در این تحقیق ویژگی های مورد بررسی را به کمیت تبدیل می کند ودر این روش پدیده های مورد نظر همانگونه که هستند (کیفی) مورد برسی قرار می گیرند وروش کیفی سعی بر توصیف پدیده ها دارد.

تحقیق همبستگی:این تحقیق یکی از انواع تحقیق های غیر آزمایشگاهی می باشد که در آن رابطه بین دو یا چند متغیر مورد برسی قرار می گیرد.

تحقیق پس رویدادی(علی-مقایسه ای):پژوهشگر در این تحقیق به بررسی علل احتمالی وقوع یک متغیر وابسته می پردازد به عبارت دیگر این تحقیق گذشته نگر بوده و سعی می کند از معلول پی به علت احتمالی برد.

تخقیق آزمایشی: در این روش پژوهشگر محرک یا رفتار یا شرایط محیطی را دستکاری می کند تا نحوه ی تاثیر این تغییرات را بر شرایط یا رفتار آزمودنی ها مورد مشاهده و بررسی قرار دهد.

تحقیق بنیادی :موارد و جنبه های کاربردی تحقیق در مسایل واقعی و استفاده ی عملی از نتایج تحقیق کمتر مورد توجه است و انجام تحقیق ارضای کنجکاوی محقق و کشف اصول و قواعد کلی حاکم بر روابط پدیده ها است.

تحقیق کاربردی:هدف دستیابی به اصول و قواعدی است که در موقعیت های واقعی و عملی به کار بسته می شوند.

اقدام پژوهشی:در روانشناسی اجتماعی و تعلیم و تربیت مورد استفاده قرار می گیرد و هدف آن بهبو د فعالیت های آموزشگاهی است.

مهسا ایزدی:

طبقه‌بندی انواع تحقيق بر اساس روش

• روش تاريخی (Historical) : تحقيق تاريخی شامل مطالعه، درک و شرح رويدادهای گذشته است. هدف از مطالعه تاريخی، رسيدن به نتايجی مربوط به علل، تأثيرات يا روند رويدادهای گذشته است که ممکن است به روشن شدن رويدادهای کنونی و پيش‌بينی وقايع آينده کمک نمايد. 

• روش توصيفی-کيفی (Descriptive) : تحقيق توصيفی آنچه را که هست توصيف و تفسير می‌کند و به شرايط يا روابط موجود، عقايد متداول، فرايندهای جاری، آثار مشهود يا روندهای در حال گسترش توجه دارد. تمرکز آن در درجه اول به زمان حال است، هرچند غالبا رويدادها و آثار گذشته را نيز که به شرايط موجود مربوط می‌شوند مورد بررسی قرار می‌دهد. 

 

• روش پيمايشی يا زمينه‌يابی (Survey) : پيمايش روشی در تحقيق است که فراتر ازيک فن خاص در گردآوری اطلاعات است و هدف آن اکتشافی، توصيفی يا تبيينی است. هرچند عمدتا در آن از پرسش‌نامه استفاده می‌شود اما ابزار ديگری از قبيل مصاحبه ساختمند، مشاهده و ... هم به کار می‌رود. 

• روش تحليل محتوايی (Content Analysis) : تحليل محتوا روشی به منظور دستيابی به ويژگيهای مختلف پيام، ديدگاهها و انديشه‌های فرستنده پيام، علل صدور پيام و آثار پيام است و برای تجزيه و تحليل عينی و منتظم پيامهای مختلفی که از طرق گوناگون مبادله می‌شود به کار می‌رود. آنچه در اين تعريف اهميت دارد شروط عينيت، انتظام و عموميت است. عينيت به اين معنی است که هر مرحله از فرايند پژوهش بايد بر اساس قواعد، احکام و روشهای مشخص انجام گيرد. انتظام به اين معني است که دايره شمول محتوا بايد بر طبق قواعد کاربردی ثابتی مشخص گردد. اين شرط آشکارا، تحليلهايی را که فقط به دنبال جمع‌آوری داده‌های تائيدکننده فرضيه‌های پژوهشگر هستند طرد می‌کند. و عموميت به اين معنيست که يافته‌ها ارتباط نظری با هم داشته باشند، اطلاعات توصيفی صرف درباره محتوا، بدون ارتباط با ديگر ويژگيهای اسناد يا خصوصيات فرستنده و گيرنده پيام، ارزش چندانی ندارد. 

 

• تحقيق ميدانی (Field Research) : تحقيق ميدانی بيشتر يک جهت‌گيری نسبت به امر تحقيق است تا يک سری روشها و تکنيک‌های کاربردی. روش ميدانی بيشتر شبيه چتری است که دربرگيرنده فعاليتهای هر روش ممکن برای دستيابی به دانسته‌های مورد نظر و فرايندهای تحليل درباره اطلاعات است. 

• تحقيق موردکاوانه (Case Study) : در اين روش با مشاهده تمامی جوانب يک پديده ملموس و بررسی ارتباط آن با ديگر پديده‌هايی که آن را احاطه کرده‌اند، شناختی جامع از آن پديده‌ها فراهم می‌آيد. 

 

• پانل (Panel) : مطالعات اجتماعی را می‌توان در يک مقطع زمانی و يا در چند مقطع از زمان به انجام رساند. مطالعاتی که در مقاطع زمانی مختلف صورت می‌گيرد را مطالعات طولی می‌خوانند. در اين تحقيقات مخصوصا تأثير عامل زمان مورد سنجش و ارزيابی قرار می‌گيرد و از اين طريق هم دگرگونيهای مرتبط با عقايد، نظرات و حالات و هم تغيير در رفتار، عادات و ... سنجيده می‌شود. 

• تحقيق همبستگی (Correlational Research) : در اين نوع تحقيق هدف آن است که مشخص شود آيا رابطه‌ای بين دو يا چند متغير کمی وجود دارد و اگر اين رابطه وجود دارد اندازه و حد آن چقدر است؟ مطالعات همبستگی تعدادی از متغيرهايی را که تصور می‌رود با يک متغير پيچيده عمده مرتبط هستند ارزيابی می‌کند. متغيرهايی که معلوم شود وابستگی زيادی ندارند، حذف شده و مورد بررسی بيشتر قرار نمی‌گيرند و در مورد متغيرهايی که وابستگی زيادی دارند برای تعيين علی بودن اين روابط نياز به مطالعات علی-تطبيقی يا تجربی می‌باشد. 

o تحقيق علی يا آزمايشی (Experimental Research) : برای آگاهی از نوع و جهت رابطه‌، بين متغيرهايی که در تحقيق همبستگی مشخص شده است دارای رابطه هستند، از تحقيق آزمايشی استفاده می‌شود. در اين تحقيقات آزمايش‌کننده در متغيرهای مورد نظر دخل و تصرف کرده و سپس به مشاهده تأثيرات آن در تغييرات متغير وابسته می‌پردازد. همچنين آزمايش‌کننده بايد متغيرهای مربوطه ديگر را هم کنترل کند تا در حدی معقول مطمئن شود که تغييرات حاصله در متغير وابسته در واقع از متغيرهای دخل و تصرف شده ناشی می‌شوند.

مهشید بیگلرپور:

• تحقیق زمینه یابی : در این روش محقق به منظور کشف واقعیت های موجود دست به تحقیق میزند.این روش پژوهش به منظور توصیف کردن یک جامعه تحقیقی در زمینه توزیع یک پدیده معین انجام میشود. خلاصه اینکه محقق به چگونگی توزیع میپردازد نه به علت آن.

• تحقیق آزمایشی : در این روش محقق به بررسی رابطه علت ومعلولی بین دو یا چند متغیر میپردازد.انجام پژوهش آزمایشی دشوار میباشد.آزمایش عالی ترین شکل پژوهش است،که در آن پژوهشگر توانایی کنترل شرایط آزمایشی را دارد و دقیق ترین شرایط را برای آزمون فرضیه های علی فراهم میسازد.

• تحقیق میدانی : آزمایش میدانی عبارت است از انجام آزمایش در محیط طبیعی.علل رها کردن آزمایشگاه و انجام آزمایش در محیط طبیعی عبارت اند از : 1.افزایش توان آزمایش2.تعمیم نتایج به شرایط طبیعی تر3.تعمیم نتایج به گروه های مختلف مردم4.اطمینان از اینکه واکنش آزمودنی ها در زمان آزمایش طبیعی است و رفتار آنها برای خشنودی آزمایشگر نیست.

• تحقیق تاریخی : این روش یکی از انواع روش هایی است که در علوم انسانی از اهمیت زیادی برخوردار است. یافته های چنین پژوهشی به متخصصان علوم انسانی این امکان را میدهد که از دستاوردها و اشتباهات گذشته به منظور بهتر ساختن حال استفاده کنند.پژوهش تاریخی از نظر دقت اجرا یکی از دشوارترین انواع پژوهش است.

• تحقیق پس رویدادی : در پژوهش مواردی وجود دارد که در آنها پژوهشگر به هر دلیل، توانایی دخل و تصرف در متغیر مستقل را ندارد و نمیتواند آزمودنیها را به صورت کاملا تصادفی در شرایط مختلف پژوهش جایگزین کند.برای نمونه، میتوان مواردی نظیر بزهکاری،اعتیاد،افت تحصیلی و برخی از اختلال های رفتاری را نام برد. در چنین شرایطی که اجرای متغیر آزمایشی و کنترل آزمایشی آنها میسر نیست، تحقیق پس رویدادی روش مناسبی میباشد که میتوان آن را جایگزین روش آزمایشی کرد.

• تحقیق کیفی : تحقیق کیفی از طریق توصیف تجربی و تأکید بر محتوا به افزایش معلومات ما در مورد پدیده های اجتماعی کمک میکند.تحقیق کیفی مشخص میکند که در مطالعات تجربی چه سؤالاتی باید مطرح شود و چه موضوعاتی باید دنبال شود.با توجه به چگونگی و کیفیت موقعیتها تحقیق کیفی به گسترش نظریه کمک میکند.

   

فاطمه خیرخواه:

1 – رویکرد خود گرایانه: واقعیت آن چیزی است که فرد به وسیله حواس خود آن را تجربه می کند و متغیر ای تشکیل دهنده یک فرآیند پیچیده را می توان بصورت مجزا برسی کرد

ویژگی های اساسی: تلخیص بودن، تکرار پذیر بودن، ابطال پذیری

2 – رویکرد طبیعت گرایانه: واقعیت مشاهده شده به تفسیر افراد و ذهنیت آنن بستگی دارد

طبقه بندی روش های تحقیق در حوزه علو رفتاری :

1- کمی

2- کیفی

برخی تقسیم بندی های دیگر در روش تحقیق

1 – گذشته نگر: زمانی که داده های پردآوری شده مربوط به گذشته باشند

2 – آینده نگر: چنانچه متغیر مورد مطالعه بصورتی باشد که مشاهده ان در آینده میسر باشد می شود آینده نگر

3 – نتیجه گرا: تحقیقاتی که هدف پژوهشگر صرفا یافتن پاسخ مسئله ای است که هیچگونه کاربرد بلافاصله ای بر آن مترتب نیست

4 – تصمیم گرا: تحقیقاتی که هدف پژوهشگر یافتن پاسخ مسئله ای که نتایج آن بلافاصله می تواند در تصمیم گیری مورد استفاده قرار گیرد می باشد

طبقه بندی روش های تحقیق بر مبنای هدف گرا

1- بنیادی

2- ارزیابی

3- تحقیق و توسعه

4- تحقیق علمی

طبقه بندی روش های تحقیق بر حسب روش 

1- تاریخی

2- توصیفی 

3- زمینه یابی

4- تحلیل محتوا

انواع روش های تحلیل محتوا

1- مطالعه میدانی

2- مورد کاوی

3- همبستگی

4- آزمایش میدانی

5- علمی – آزمایشی

6- علمی – تطبیقی

شکوفه حاج‌عباسی:

. بر مبناي هدف گرا (Research by purpose)

الف. تحقيقات بنيادي (پايه) (Basic res)

ب. تحقيقات کاربردي (Applied res)

ج. تحقيقات ارزيابي (Evaluation res)

د. تحقيق و توسعه (R & D)

و. تحقيق عملي (کاري) (Actoin res)

 

2. طبقه بندي تحقيق بر حسب روش (Rsearch by method)

الف. تحقيق تاريخي (Historical res)

ب. تحقيق توصيفي (Descriptive res)

ج. تحقيق پيمايشي (زمينه يابي) (Survey res)

د. تحقيق تحليل محتوا (Content analysis res

ریحانه رستگار:

• ازنظر کاربرد پژوهشها به دو دسته ی بنیادی و عملی تقسیم میشوند. 

پژوهش بنیادی : به جای مسائل عملی به مسائل مفهومی میپردازد و بر شکل دادن و ازمایش نظریه ها و عقاید انتزاعی تا کید دارد.

پژوهش عملی: نظریه های پژوهشی را در مورد مشکلات و مسائل واقعی به کار میبرد.

• پژوهشها از نظر اهداف به چهار دسته ی  توصیفی ، همبستگی، تبیینی و اکتشافی تقسیم میشوند.

توصیفی : توصیف یه موقعیت

همبستگی: ایجاد پیوند بین دو عامل

تبیینی: بیان علت اینکه یه رابطه بین دو عامل وجود دارد.

اکتشافی: زمینه یابی ئر مورد امکان اجرای یک مطالعه پژوهشی

• پژوهشها از نظر نوع اطلاعات مورد جستجو : کمی و کیفی

• یکی از روشهای دیگر طبقه بندی مطالعات پژوهشی مشخص کردن منبع اصلی داده هاست. منظور از داده اقلام اطلاعاتی ای است که در حین پژوهش تولید میشوند. این روش به دو دسته ی اولیه و ثانویه تقسیم میشوند. داده های اولیه داده هایی هستند که با مشاهده جمع اوری میشوندو و ثانویه تمام منابعی هستند که از پیش موجودند.