سنجش و اندازه گیری

نظریه سوال-پاسخ(IRT)

نویسنده: قاسم کشاورز گرامی - سه شنبه هشتم آذر 1390

نظریه سوال-­ پاسخ شامل خانواده­ اي از مدل­هاي رياضي است که روابط تابعي بين متغيرهاي مشاهده­پذير و سازه­هاي صفات زيربنايي اين متغيرها را نمايش مي دهد که بسیاری از روانسنجان قرن معاصر به آن پرداخته اند.در منابع گوناگون چندین پیش­فرض­ برای مدل های نظریه سوال-پاسخ مطرح شده است که در تمامی آنها  «تک­بعدي بودن»و «استقلال موضعي» مهمترين و اساسي­ترین مفروضه ها معرفی شده اند(متسن امورنن،2002­). تک بعدي بودن به اين معنا است که همة سوالات آزمون فقط يک حوزة توانايي يا دانش را اندازه بگيرد. مفروضة استقلال موضعي بيان مي­کند که پاسخ هاي آمودني ها به سوالات آزمون از لحاظ آماري مستقل از يکديگرند اگر و فقط اگر سطح توانايي آزمودني به عنوان عامل اصلي به حساب آيد. اگر اين پيش فرض برقرار باشد عملکرد آزمودني نبايد تحت تاثير پاسخ­هاي خوب يا بد او در ديگر سوالات باشد. (سیجت سما و مولن­ آیر 2002).

نظرية سوال- پاسخ به جاي تاکيد بر نمرات کل آزمون, بر پاسخ­هاي آزمودني­ها به تک­تک سوال­هاي آزمون تکيه مي­کند. در نظرية سوال- پاسخ با استفاده از مدل هاي رياضي مي­توان احتمال پاسخ درست به يک سوال آزمون را به عنوان تابعي از توانايي آزمون شونده به حساب آورد و همچنين برخي ويژگي­هاي سوال را پيش بيني کرد. ويژگي­هايي که براي سوال­ها يا ماده­هاي آزمون بدست مي آيند به نوع مدل يا الگوي نظريه سوال- پاسخ وابسته اند (سيف, 1383). مدل­های نظریه­ سوال-پاسخ می توانند نمره های دو مقوله ای و چند مقوله ای را تحلیل کنند بشکلی که طبقه بندی نمره­ها می تواند منظم یا نامنظم باشند( رونالد، 2008 ).