تحلیل مسیر
تحلیل مسیر
تحلیل مسیر شیوه ای تحلیلی است که برای آزمون مدل های علی استفاده می شود و نیازمند تنظیم مدلی به صورت نمودار است. بنابراین می توان برازش مدل را بررسی نماییم. با استفاده از وزن بتا که در تحلیل مسیر ضریب مسیر خوانده می شوند مقدار اثر هر متغییر را حساب کرد. تحلیل مسیر ما را قادر می سازد به ساز و کار اثر متغییرها به یکدیگر پی ببریم. تحلیل مسیر مشخص می کند اثر هر متغیر تا چه حد مستقیم و تا چه حد غیر مستقیم است. بدین ترتیب تحلیل مسیر مشخص می کند به روشی ساده اطلاعاتی در مورد فرایندهای علی فراهم می آورد.
تحليل مسير گسترش روش هاي رگرسيوني و در حقيقت كاربرد رگرسيون چندگانه در ارتباط با تدوين بارز مدل هاي علي است. هدف تحليل مسير به دست دادن برآورد هاي كمي روابط علي بين مجموعه اي از متغييرها است. بايد توجه داشت كه داده هاي همبستگي حتي اگر در تحليل مسير بدست بيايند تنها همبستگي مي باشند و مشخص است كه همبستگي مويد عليت نيست. اگر متغييرهاي الف و ب همبسته باشند ممكن است علت اين همبستگي متغيير سومي باشد كه عامل هر دو است. به همين دليل استنباط علي كه از طريق همبستگي ها به عمل مي آيد به مدل يابي علي معروف است. تحليل مسير مي تواند بيان كند كه كدام يك از مسيرها مهم تر يعني با معناتر است و اين ممكن است بيانگر موجه بودن فرضيه هاي علي از پيش تعيين شده باشد اما قادر نيست بيان كند كدام مسير بر ديگري ترجيح دارد و جهت را نيز مشخص نمي كند. بنابراين تحليل مسير در واقع همان همبستگي چندگانه است و نمي توان آن را جانشيني براي ديدگاههاي دانشمندان درباره ي روابط علي قلمداد كرد.
انچه مي توان از طريق اين تكنيك انجام داد اين است كه بررسي روابط بين چندين متغيير است در حالي كه رابطه ي احتمالي علي ميان آنها تاييد يا رد نمي شود.
انواع روبط در بين متغييرها در نمودار مسير
1. اثر مستقيم: بيانگر آن است كه يا X علت Y است و يا Y علت X است.
2. اثر غير مستقيم: بين رابطه ي X و Z رابطه ي مستقيم و بين Z و Y رابطه ي مستقيم ديگري برقرار است.
3. رابطه ي كاذب: زماني رابطه كاذب است كه Z علت هم X و Y است.
4. آثار تحليل نشده: زماني رابطه تحليل نشده است كه هر دو متغيير برونزاد باشند و بنابراين تبيین پراش بين انها از سوي مدل امكانپذير نباشد.
وقتي همپراشي بين دو متغيير غير علي است يا كاذب است ارتباط بين آنها از طريق خم ساده ي بدون پيكان نشان داده مي شود. فقدان خط بين دو متغيير به اين معني است كه بين دو متغيير همپراشي وجود ندارد. وقتي ارتباط بين دو متغيير مبهم باشد يعني جهت عليت مشخص نباشد از يك منحني با پيكان دو سويه استفاده مي شود. زماني كه رابطه ي بين دو متغيير بخشي علي و بخشي كاذب است از يك منحني بدون جهت و يك خط جهت دار استفاده مي شود و در نهايت زماني كه رابطه ي بين دو متغيير علي است از يك خط مستقيم جهت دار استفاده مي شود.
از مزاياي تحليل مسير اين است كه پژوهشگر را قادر مي سازد كه آثار مستقيم و غير مستقيم يك متغيير را بر متغيير ديگر اندازه بگيرد و مقدار آنها را با هم مقايسه كند. از مزاياي ديگر تحليل مسير اين است كه همبستگي بين دو متغيير را به صورت ساده و مركب تجزيه مي كند. تجزيه ي همبستگي از اين جهت اهميت دارد كه هم اطلاعاتي درباره ي فرايندهاي علي بدست مي دهد و هم از طريق آن مي توان مناسبت و كفايت مدل را وقتي برخي پيوندها در ابتدا حذف شده باشند مورد آزمون قرار داد. اگر مدل درست تدوين شده باشد مقدار همبستگي بين دو متغيير بايد برابر با تجزيه ي همبستگي بين آن دو شود. اگر اين تساوي برقرار نباشد به اين معني است كه مدل درست تدوين نشده است و نياز به تجديد نظر دارد. اگر در مدل هيچ رابطه اي حذف نشده باشد تجزيه ي همبستگي نمي تواند به عنوان يك روش آزمون مدل بكار رود چرا كه در اين صورت رابطه يك رابطه ي رياضي است.
به طور خلاصه تحليل مسير را مي توان براي تجزيه ي همبستگي به صورت 4 مولفه ي اصلي عبارتند از آثار مستقيم، آثار غير مسقيم، آثار تحليل نشده و آثار كاذب. مجموع اثرات مستقيم و غير مستقيم اثر كلي و مجموع آثار كاذب و تحليل نشده اثر غير علي را مي سازند.
تحلیل مسیر شیوه ای تحلیلی است که برای آزمون مدل های علی استفاده می شود و نیازمند تنظیم مدلی به صورت نمودار است. بنابراین می توان برازش مدل را بررسی نماییم. با استفاده از وزن بتا که در تحلیل مسیر ضریب مسیر خوانده می شوند مقدار اثر هر متغییر را حساب کرد. تحلیل مسیر ما را قادر می سازد به ساز و کار اثر متغییرها به یکدیگر پی ببریم. تحلیل مسیر مشخص می کند اثر هر متغیر تا چه حد مستقیم و تا چه حد غیر مستقیم است. بدین ترتیب تحلیل مسیر مشخص می کند به روشی ساده اطلاعاتی در مورد فرایندهای علی فراهم می آورد.
تحليل مسير گسترش روش هاي رگرسيوني و در حقيقت كاربرد رگرسيون چندگانه در ارتباط با تدوين بارز مدل هاي علي است. هدف تحليل مسير به دست دادن برآورد هاي كمي روابط علي بين مجموعه اي از متغييرها است. بايد توجه داشت كه داده هاي همبستگي حتي اگر در تحليل مسير بدست بيايند تنها همبستگي مي باشند و مشخص است كه همبستگي مويد عليت نيست. اگر متغييرهاي الف و ب همبسته باشند ممكن است علت اين همبستگي متغيير سومي باشد كه عامل هر دو است. به همين دليل استنباط علي كه از طريق همبستگي ها به عمل مي آيد به مدل يابي علي معروف است. تحليل مسير مي تواند بيان كند كه كدام يك از مسيرها مهم تر يعني با معناتر است و اين ممكن است بيانگر موجه بودن فرضيه هاي علي از پيش تعيين شده باشد اما قادر نيست بيان كند كدام مسير بر ديگري ترجيح دارد و جهت را نيز مشخص نمي كند. بنابراين تحليل مسير در واقع همان همبستگي چندگانه است و نمي توان آن را جانشيني براي ديدگاههاي دانشمندان درباره ي روابط علي قلمداد كرد.
انچه مي توان از طريق اين تكنيك انجام داد اين است كه بررسي روابط بين چندين متغيير است در حالي كه رابطه ي احتمالي علي ميان آنها تاييد يا رد نمي شود.
انواع روبط در بين متغييرها در نمودار مسير
1. اثر مستقيم: بيانگر آن است كه يا X علت Y است و يا Y علت X است.
2. اثر غير مستقيم: بين رابطه ي X و Z رابطه ي مستقيم و بين Z و Y رابطه ي مستقيم ديگري برقرار است.
3. رابطه ي كاذب: زماني رابطه كاذب است كه Z علت هم X و Y است.
4. آثار تحليل نشده: زماني رابطه تحليل نشده است كه هر دو متغيير برونزاد باشند و بنابراين تبيین پراش بين انها از سوي مدل امكانپذير نباشد.
وقتي همپراشي بين دو متغيير غير علي است يا كاذب است ارتباط بين آنها از طريق خم ساده ي بدون پيكان نشان داده مي شود. فقدان خط بين دو متغيير به اين معني است كه بين دو متغيير همپراشي وجود ندارد. وقتي ارتباط بين دو متغيير مبهم باشد يعني جهت عليت مشخص نباشد از يك منحني با پيكان دو سويه استفاده مي شود. زماني كه رابطه ي بين دو متغيير بخشي علي و بخشي كاذب است از يك منحني بدون جهت و يك خط جهت دار استفاده مي شود و در نهايت زماني كه رابطه ي بين دو متغيير علي است از يك خط مستقيم جهت دار استفاده مي شود.
از مزاياي تحليل مسير اين است كه پژوهشگر را قادر مي سازد كه آثار مستقيم و غير مستقيم يك متغيير را بر متغيير ديگر اندازه بگيرد و مقدار آنها را با هم مقايسه كند. از مزاياي ديگر تحليل مسير اين است كه همبستگي بين دو متغيير را به صورت ساده و مركب تجزيه مي كند. تجزيه ي همبستگي از اين جهت اهميت دارد كه هم اطلاعاتي درباره ي فرايندهاي علي بدست مي دهد و هم از طريق آن مي توان مناسبت و كفايت مدل را وقتي برخي پيوندها در ابتدا حذف شده باشند مورد آزمون قرار داد. اگر مدل درست تدوين شده باشد مقدار همبستگي بين دو متغيير بايد برابر با تجزيه ي همبستگي بين آن دو شود. اگر اين تساوي برقرار نباشد به اين معني است كه مدل درست تدوين نشده است و نياز به تجديد نظر دارد. اگر در مدل هيچ رابطه اي حذف نشده باشد تجزيه ي همبستگي نمي تواند به عنوان يك روش آزمون مدل بكار رود چرا كه در اين صورت رابطه يك رابطه ي رياضي است.
به طور خلاصه تحليل مسير را مي توان براي تجزيه ي همبستگي به صورت 4 مولفه ي اصلي عبارتند از آثار مستقيم، آثار غير مسقيم، آثار تحليل نشده و آثار كاذب. مجموع اثرات مستقيم و غير مستقيم اثر كلي و مجموع آثار كاذب و تحليل نشده اثر غير علي را مي سازند.
+ نوشته شده در یکشنبه ۱۶ مرداد ۱۳۹۰ ساعت توسط
|
به نام یزدان پاک