تحلیل عاملی 3
متغير عامل 1 عامل 2 عامل 3
هوش 82/0 63/0 44/0
هوش غير شفاهي 78/0 35/0 51/0
لغات 68/0 64/0 21/0
قافيه و عروض 28/0 59/0 18/0
جبر 45/0 20/0 38/0
هندسه 50/0 17/0 69/0
فيزيك 41/0 13/0 37/0
متغير عامل 1 عامل 2 عامل 3
لاتين 58/0 70/0 20/0
فرانسه 32/0 68/0 17/0
تاريخ 25/0 43/0 12/0
مهندسي 49/0 09/0 60/0
- نتايج حاصل از تحليل عاملي، تنها تعداد عامل‌ها را نشان مي‌دهد. معناي اين عامل‌ها از بارهاي عاملي استنتاج مي‌شود. بارهاي عاملي مقاديري هستند كه در تحليل عاملي محاسبه مي‌شوند.
در تمام تفسيرهايي كه بر اساس بارهاي عاملي از عامل‌ها صورت مي‌گيرد بايد در مقابل يك معيار بيروني رواسازي شود.
2- بارهاي عاملي نشان‌دهنده ميزان همبستگي متغيرها با عامل‌هاست.چنانچه اين همبستگي بيشتر از 6/0 باشد به عنوان بار عاملي بالا (بدون توجه به علامت منفي يا مثبت) و چنانچه بيشتر از 3/0 باشد به عنوان بارهاي عاملي نسبتا بالا در نظر گرفته مي‌شوند. بارهاي كمتر از 3/0 را مي‌توان ناديده گرفت.
3- در جدول فوق ، عامل 1 با تمام دروس همبستگي دارد ولي همبستگي آن با آزمون هوش بسيار بالاست. با توجه به همبستگي عامل 1 با ساير دروس ، به نظر مي‌رسد كه عامل اول را مي‌توان به عنوان «هوش» قلمداد كرد.
4- عامل 2 ، توانايي بيان شفاهي است. زيرا روي تمام دروسي كه متضمن زبان هستند بار عاملي بالايي دارد ولي روي آزمون‌هاي ديگر بار عاملي آن نسبتا پايين است.
5- عامل 3 ، روي هوش ، هندسه و مهندسي بار عاملي بالايي دارد . دو درس اخير مستلزم توانايي تعيين وضعيت اشياء در فضاست ، بنابراين عامل 3 را مي‌توان توانايي تجسم فضايي در نظر گرفت.
تحلیل عاملی بسته به هدفی که محقق در استفاده از آن دارد به دو نوع تقسیم می شود:
1. تحلیل عاملی اکتشافی
2. تحلیل عاملی تأییدی
در این تحلیل پژوهشگر به دنبال بررسی
داده‌های تجربی به منظور کشف و شناسایی شاخص‌ها و
نیز روابط بین آنهاست و این کار را بدون تحمیل هر گونه مدل معینی انجام می‌دهد.
به بیان دیگر تحلیل اکتشافی علاوه بر آنکه ارزش تجسسی یا پیشنهادی دارد می‌تواند
ساختارساز، مدل ساز یا فرضیه ساز باشد.
تحلیل اکتشافی وقتی به کار می‌رود
که پژوهشگر شواهد کافی قبلی و پیش تجربی برای تشکیل فرضیه درباره تعداد عامل‌های
زیربنایی داده‌ها نداشته و به واقع مایل باشد درباره تعیین تعداد یا ماهیت عامل‌هایی
که همپراشی بین متغیرها را توجیه می‌کنند داده‌ها را بکاود. بنابر این تحلیل
اکتشافی بیشتر به عنوان یک روش تدوین و تولید تئوری و نه یک روش آزمون تئوری در نظر
گرفته می‌شود.
تحلیل
عاملی اکتشافی روشی است که اغلب برای کشف و اندازه گیری منابع
مکنون پراش و همپراش در اندازه گیری‌های مشاهده شده به کار می‌رود. پژوهشگران
به این واقعیت پی برده اند که تحلیل عاملی اکتشافی می‌تواند در مراحل اولیه
تجربه یا پرورش تستها کاملا مفید باشد. توانشهای ذهنی نخستین ترستون ، ساختار هوش
گیلفورد نمونه‌های خوبی برای این مطلب می‌باشد. اما هر چه دانش بیشتری درباره طبیعت
اندازه گیری‌های روانی و اجتماعی به دست آید ممکن است کمتر به عنوان یک ابزار مفید
به کار رود و حتی ممکن است بازدارنده نیز باشد. این نوع تجزیه و تحلیل از طریق نرم
افزارهای SPSS یا SAS یا LISREL قابل محاسبه است.
از سوی دیگر بیشتر مطالعات ممکن است تا حدی هم اکتشافی و هم تاییدی باشند زیرا شامل متغیر معلوم و تعدادی متغیر مجهول‌اند. متغیرهای معلوم را باید با دقت زیادی انتخاب کرد تا حتی الامکان درباره متغیرهای نامعلومی که استخراج می‌شود اطلاعات بیشتری فراهم‌اید. مطلوب آن است که فرضیه ای که از طریق روش‌های تحلیل اکتشافی تدوین می‌شود از طریق قرار گرفتن در معرض روش‌های آماری دقیق‌تر تایید یا رد شود. تحلیل اکتشافی نیازمند نمونه‌هایی با حجم بسیار زیاد می‌باشد.
در این مدل، پژوهشگر به دنبال
تهیه مدلی است که فرض می‌شود داده‌های تجربی را بر پایه چند پارامتر
نسبتا اندک، توصیف تبیین یا توجیه می‌کند. این مدل مبتنی بر
اطلاعات پیش تجربی درباره ساختار داده هاست که می‌تواند به شکل: 1) یک تئوری
یا فرضیه 2) یک طرح طبقه بندی کننده معین برای گویه‌ها یا پاره تستها در
انطباق با ویژگی‌های عینی شکل و محتوا ، 3)شرایط معلوم تجربی و یا 4) دانش حاصل از
مطالعات قبلی درباره داده‌های وسیع باشد.
تمایز مهم روش‌های تحلیل اکتشافی و تاییدی در این است که روش اکتشافی با
صرفه‌ترین روش تبیین واریانس مشترک زیربنایی یک ماتریس
همبستگی را مشخص می‌کند. در حالی که روش‌های تاییدی (آزمون فرضیه) تعیین
می‌کنند که داده‌ها با یک ساختار عاملی معین(که در فرضیه آمده) هماهنگ اند یا نه.
به نام یزدان پاک