در آمار متغییر مکنون متغییری است که مستقیما مشاهده نمی شود اما به وسیله ی اعمال مدل های ریاضی و آماری روی داده ها مشاهده شده قابل استنباط اند. مدل های آماری ریاضی که هدف آنها توضیح متغییرهای مشاهده شده از طریق متغییرهای مکنون است به مدل های متغییر مکنون یا پنهان معروف اند. این مدل ها در تمام رشته ها استقاده می شوند. مثلا در اقتصاد، هوش مصنوعی، روان شناسی و علوم اجتماعی، پزشکی و .. . مدل متغییر پنهان گاهی دلالت بر متغییری دارند که در واقعیت موجودند اما قابل مشاهده نیستند در این حالت مدل را مد متغییر پنهان(hidden model) گویند و گاهی متغییر مکنون یک متغییر انتزاعی (abstract) است در این حالت به مدل، مدل متعییر فرضی یا فرضیه ای گویند.

مدل ها بر اساس ماهیت متغییرهای پنهان و آشکار توسط بارسولوموف به چهار دسته ی تحلیل عاملی، تحلیل نیمرخ پنهان، تحلیل کلاس پنهان و تحلیل صفت پنهان تقسیم می شوند.