مقدمهزماني كه پژوهشگری براي رسيدن به اهداف علمي خود تلاش می نمايد به منظور دستیابی به نتایج روا و قابل دفاع، لازم است فعاليت هايش بر پايه ي روش هاي علمي درست و مناسب بنا شود و همانطور که کرلینجر می گوید باید بتواند مسیر علمی خود را شخصا ترسیم نماید و به جزئیات آنچه در پژوهشش می گذرد آشنا باشد. یکی از بخش های مهم هر پژوهش علمی (چه کیفی و چه کمی) تحلیل اطلاعات یا دیتا است. در حوزه ي تحليل داده ها و استخراج اطلاعات از داده ها روش هاي مختلف و پيشرفته اي وجود دارد كه هر كدام مزيت ها و محدوديت هاي خاص خود را دارند. امروزه تمام تحليل هاي آماري در شركت ها و موسسات با نرم افزارها انجام مي شود. بنابراين ضروري است نرم افزاري براي تحليل داده ها انتخاب شود كه معقول و مقبول جامعه ي علمي باشد. شاید در جامعه ی علمی ما این نکته جا افتاده باشد که می توان به خروجی نرم افزارها اعتماد نمود. اما با مرور تاریخچه ی نرم افزارهای آماری در می یابیم که گاهی روش های بکار گرفته شده در آنها مقبول جامعه ی علمی نیست. مثلا شرکت SPSS قبل از این که به IBM بپیوندد به دلیل بکار بردن روش های نامناسب در تحلیل های خود (تحلیل عاملی) یکبار در دادگاه آمریکا به پرداخت جریمه محکوم شده است.
براي تحليل داده هاي آماري نرم افزارهاي مختلفي وجود دارد از صفحه گسترده هايي مانند اكسل،سيستم هاي مبتني بر GUI كه نقطه كليك مي باشند )مانند SPSS) گرفته تا سيستم هاي داده كاوي و نرم افزارهاي مبتني بر روش گروهي مانند SAS.
دلایل استفاده از نرم افزار R
در بين نرم افزارهاي مختلف براي تحليل هاي آماري و سنجشي بهتر است از نرم افزار R استفاده شود. دلايلي كه اين نرم افزار را از ساير نرم افزارها جدا مي سازد در جدول زیر ارائه شده اند.
ردیف توضیحات
1 اين نرم افزار رايگان است: مي دانيم كه بيشتر نرم افزارهايي كه در كشور استفاده مي شوند نرم افزارهايي هستند كه نسخه ي اصلي آنها نيست و نسخه هاي قفل شکسته، نرم افزارها قابل اطمینانی نمی باشند. اين موضوع در کشور ما چندان مورد توجه پژوهشگران قرار نمی گیرد. نرم افزار R علاوه بر اين كه رايگان است از طریق اینترنت و سایت اصلی آن یعنی www.r-project.org قابل دانلود است.
2 دانلود نسخه ي اوليه ي اين نرم افزار بسيار آسان و كم حجم است و تنها بسته هاي ضروري را همراه دارد پژوهشگر مي تواند بر اساس نيازي كه به ساير بسته ها دارد آنها را جداگانه دانلود كند و نصب نمايد.
3 نرم افزار R يك پروژه ي منبع آزاد است كه هر كس مي تواند كدهاي مختلف را بررسي كرده و آنها را سرهم نمايد و يك بسته ي نرم افزاري جديد ارائه دهد كه هم خود از آن بهره برد و هم در اختيار سايرين در سراسر دنيا قرار دهد.
4 R يك زبان برنامه نویسی است. زبان برنامه نویسی که برای انجام تحلیل های آماری و گرافیکی تدوین شده است. در این نرم افزار دستورات باید نوشته شوند. زماني كه از نوشتن دستورات صحبت مي شود به نظر كار مشكلي پيش رو است اما كار با اين نرم افزار بسيار راحت بوده و فراگيري آن مخصوصا زمانی که فرد با اصول اولیه ی آن آشنا باشد، به سرعت انجام مي شود.
5 یکی از مزایای اصلی کار با نرم افزار آر این است که پژوهشگر شخصا در فرايند تحليل قرار می گیرد كه منجر به تقويت فهم آماري وي مي شود و مانند ساير نرم افزارها، تحليل ها در جعبه سياه انجام نمی شود. به بيان ديگر اين نرم افزار سبب كاهش فاصله ي بين آمار و برنامه نویسی آماری می شود.
6 نرم افزار R مي تواند به عنوان منبعي براي تدريس و آموزش استفاده شود. نرم افزار R به دلیل قابلیت های برنامه نویسی آن می تواند مانند نرم افزار اکسل منبعی برای یادگیری و آموزش موضوعات مختلف آماری و روش شناسی علمی باشد.
7 از طريق نرم افزار R مي توان كليه ي تحليل هاي آماري را انجام داد. به دليل باز بودن منبع اين نرم افزار، هر روزه افراد در اقصی نقاط دنیا بر اساس نياز خود بسته هاي نرم افزاري جديد تهيه كرده و در اختيار سايرين قرار مي دهند. تا كنون بالغ بر 3000 بسته ي نرم افزاري مختلف براي اين نرم افزار توليد شده است.
8 كاربران روز افزون اين نرم افزار دست به ايجاد وب لاگ ها و وب سايت هاي مختلف زده اند تا از اين طريق بسته هاي مختلف را معرفي كرده و به سوالات سايرين پاسخ دهند، بنابراين در صورت برخورد با مشكل مي توان از اين منابع استفاده نمود و یا مشکل خود را با سایرین در میان گذاشت.
9 انعطاف پذيري نرم افزار R: اين نرم افزار به اين دليل كه يك زبان برنامه نويسي است مي تواند تحليل ها را بر اساس نياز و مطابق دلخواه پژوهشگر تغییر دهد. تحليل ها از كشيدن نمودارهاي ستوني و پراكنش تا روش هاي پيشرفته مانند مدلهاي پيش بيني و يادگيري ماشين را در بر مي گيرد.
10 قدرت گرافيكي ديداري سازي بالاي نرم افزار R: گرافيك و ديداري سازي داده ها که به عنوان قسمت ضروري فرآيند تحليل بشمار می رود يكي از اصول طراحي نرم افزار است. سيستم گرافيكي نرم افزار متاثر از تفكر رهبران ديداري سازي داده ها مانند بيل كلوند و ادوارد توفت است.
11 استفاده از آن در نوشتن مقالات در مجامع علمي دنيا قابل قبول است. بعضي از نشريات ممكن است تحليل هاي انجام شده توسط نرم افزارهاي خاصي را قبول نداشته باشند ولي انجام تحليل ها از طريق اين نرم افزار در تمام دنيا قابل قبول است.
12 ارائه ي خروجي هاي به صورت عكس هاي با كيفيت عالي براي گراف ها و نمودارها و خروجي هاي دقيق براي تحليل هاي آماري غير گرافيكي.
13 انتقال فايل ها از نرم افزارهاي مختلف و پذيريش پسوند هاي كاربردي.
14 Copyو paste راحت فرمان ها خروجي ها و دادها.
15 قابلیت استفاده از نرم افزار در تمام حوزه های علمی. این نرم افزار می تواند به طور کاملا اختصاصی در تمام رشته های علمی استفاده شود. فراگیری این نرم افزار کاربر را از فراگیری نرم افزارهای دیگر بی نیاز می سازد. به عنوان مثال نرم افزار spss توانایی تحلیل های SEM و Path analysis را ندارد برای انجام این تحلیل ها لازم است کاربر نرم افزارهای دیگری مانند R را فراگیرد.
در زیر بعضی از حوزه های کاربری نرم افزار R ارائه شده است.
ردیف توضیحات
1 انجام کلیه ی تحلیل های آماری توصیفی
2 انجام کلیه ی تحلیل های آماری استنباطی
3 انجام کلیه ی تحلیل های تک متغییری و چند متغییری آماری
4 انجام كليه ي تحليل هاي مربوط به اندازه گيري مبتني بر نظريه ي كلاسيك اندازه گيري
5 انجام كليه ي تحليل هاي مربوط به اندازه گيري مبتني بر نظريه ي سوال پاسخ اين تحليل ها براي تمام مدلهاي نظريه ي سوال پاسخ از طريق بسته هاي مختلف امكان پذير است
6 انجام كاربردهاي نظريه ي سوال پاسخ مانند تشخصي افتراقي سوالات، همتاسازي و آزمون كامپيوتري انطباقي
7 تحليل عاملي اكتشافي
8 تحليل عاملي تاييدي
9 مدل معادلات ساختاري
10 تحليل مدل هاي مكنون
11 ديداري سازي داده ها به صورت شبكه
12 انجام مدلهاي مختلف تحليل رگرسيوني
13 امكان بررسي برازش مدل هاي مختلف آماري
14 انجام تحليل هاي ناپارامتري سوال پاسخ
15 انجام تحليل هاي افتراقي سوال به روش هاي كلاسيك
16 انجام تحليل هاي افتراقي سوال براي سوالات چند گزينه اي
17 انجام تحليل هاي مربوط به مدل هاي آميخته سوال پاسخ
18 مقياس گذاري چند بعدي
19 انجام تحليل هاي خوشه اي
20 انجام كليه ي همبستگي هاي پارامتري و ناپارامتري
21 انجام تحليل هاي مربوط به طرح هاي مختلف آزمايشي
22 انجام تحليل هاي سوال پاسخ بيزي
23 برآورد پايايي به روش هاي مختلف و مقياس هاي انطباق
24 نمايش گرافيكي تحليل هاي چند متغيري
و ساير تحليل هاي آماري و گرافيكي
کارگاه تدریس نرم افزار R
تعداد روزهای برگزاری کارگاه 3 روز
محل برگزاری کارگاه سهروردی شمالی- خیابان خرمشهر (آپادانا)، پلاک 18، ساختمان پرفسور صفائیان، طبقه سوم
روز برگزاري كارگاه يك شنبه، سه شنبه و جمعه
تاريخ 19؛ 21 و 24 خرداد ماه
ساعات برگزاري كارگاه الف ساعت 8.30 تا 12.15 صبح
ساعات برگزاري كارگاه ب ساعت 14.30 تا 17.15 (عصر)
هزينه ي كارگاه 220 هزار تومان
استاد محمد حسين ضرغامي (دكتري سنجش و اندازه گيري دانشگاه علامه طباطبايي)
تلفن هاي تماس 09307179840 و 09122263167
الزامات كارگاه همراه داشتن لپ تاپ (تمام زمان كارگاه به صورت عملي برگزار مي شود)
آشنايي با مفاهيم آماري
Skyp ID:zargham100
www.measurement.blogfa.com
zar100@gmail.com