زهرا خوانین‌زاده:

انواع روش های تحقیق

معمولا تحقیق را از منظرهای متفاوت به گونه های مختلف تقسیم می کنند.  معیارهای تقسیم بندی معمولا عبارتند از:

الف-هدف      ب-روش جمع آوری اطلاعات           ج-روش اجرای تحقیق

الف-روشهای طبقه بندی تحقیق بر حسب هدف :      

 الف-1- روش اول طبقه بندی تحقیق از نظر هدف :

1-تحقیق بنیادی(Basic Research)    

هدف این نوع پژوهش،توسعه وگسترش نظريه ها ازطريق کشف ويژگي هاي عمومي ومشترک يااصول کلي است.

2-تحقيق کاربردي(Applied Research)

هدف دراين نوع از پژوهش رشدوبهترکردن يک محصول ياروال يک فعاليت و آزمودن مفاهيم نظري مجرد(ذهني)درموقعيت هاي واقعي ميباشد.

3-پژوهش توسعه ای

پژوهشي كه با هدف ترويج نتايج پژوهشهاي بنيادي و كاربردي به منظور استفاده در توليد مواد، فراورده ها، وسايل، ابزار، فرايندها و روشهاي جديد و يا بهبود آنها صورت مي گيرد.

  الف-۲- روش دوم طبقه بندی تحقیق از نظر هدف :

1-کاوش:(Exploration ) 

تحقیق اکتشافی شامل کوششی است برای تصمیم‌گیری اینکه آیا پدیده‌ای وجود دارد یا خیر.

2-توصیف:(Description ) 

این نوع تحقیق به توصیف و تفسیر شرایط و روابط موجود می‌پردازد تا بیان و تعریف کاملتری از آن یا تفاوت آن با سایر پدیده‌ها ارائه دهد.

3-پیش بینی:(Prediction )

  محقق را قادر می‌سازد که با شناسایی روابط و داشتن اطلاعات درباره یک عامل یا متغیر درباره عامل دیگر پیش‌بینی نماید

4-تبیین و کنترل(Explanation ) 

  شامل آزمایش رابطه علت ومعلول بین دو پدیده و یا بیشتر است .

5-عمل:(Action )

تحقیق عملی مربوط به انجام کاری برای حل یک مشکل اجتماعی است.

 این نوع تحقیق می‌تواند هر یک از اهداف ذکر شده قبلی را دربرداشته اما باید به آنها موضوع حل مشکل و یا انجام دادن کاری را نیز اضافه کرد. 

 

 ب- انواع روش تحقیق از نظر روش جمع آوری اطلاعات

ب-1-روش اول طبقه بندی تحقیق از نظر روش جمع آوری اطلاعات 

1-روش کتابخانه‌ای

 در تمام تحقیقات علمی مورد استفاده قرار می گیرد و دربعضی از آنها موضوع تحقیق از نظر روش‌، از آغاز تا انتها متکی بر یافته‌های تحقیق کتابخانه ای است

2-روش تحقیق میدانی

در این روش محقق مدتی در میان جامعه مورد تحقیق خود زندگی می‌کند و به تحقیق درباره موضوعی خاص در آن محیط می‌پردازد. در تحقیق میدانی ، مشاهده عنصر اصلی را تشکیل می‌دهد. به عبارتی،منظور از مطالعات میدانی تحقیقاتی است که موضوع مورد مطالعه در اختیار محقق قرار داشته و بدان دسترسی باشد.

 ب-2- روش دوم  طبقه بندی تحقیق از نظر روش جمع آوری اطلاعات

1-روش تاریخی  

این تحقیق وقایع مربوط به گذشته را مورد تعبیر و تفسیر و ارزیابی قرار می‌دهد. 

2-روش توصیفی   

مطالعات توصیفی برعکس تحقیقات تاریخی در مورد زمان حال به بررسی می‌پردازد. این نوع تحقیق به توصیف و تفسیر شرایط و روابط موجود می‌پردازد 

  

روش توصیفی شامل  انواع گوناگونی به شرح زیر می باشد :

الف) تحقیق برآوردی : 

موقعیت یک پدیده را در یک زمان توصیف می‌کند این روش هیچگونه فرضیه‌ای را پیشنهاد نمی‌کند روابط متغیرها را مورد مطالعه قرار نمی‌دهد

ب) تحقیق ارزشیابی:

 این روش به ارزش‌گذاری درباره فوائد اجتماعی, مطلوب بودن یا مؤثر بودن یک فرایند, محصول, یا برنامه می‌پردازد و به کاربرد یافته‌های خود توجه دارد. این نوع تحقیق اغلب با توصیه‌هایی در جهت اقدامات سازنده همراه می‌باشد و در پی یافتن قوانین کلی و قابل گسترش به سایر موقعیتها نیست.

ج) مطالعه موردی :

 عبارت از مطالعه عمیق و گسترده یک مورد در مدت زمان است. هدف مطالعه شناخت کلیه متغیرهای مربوط به مورد است.

د) مطالعه پیمایشی :

در اين نوع تحقيق هدف بررسي توزيع ويژگيهاي يک جامعه است و بيشتر تحقيق هاي مديريت از اين نوع مي باشد. در پژوهش پيمايشي پارامترهاي جامعه بررسي مي شوند. در اينجا پژوهشگر با انتخاب نمونه اي که معرف جامعه است به بررسي متغيرهاي پژوهش مي پردازد. پژوهش پيمايشي به سه دسته تقسيم مي شود:

روش مقطعي :گرد آوري داده ها درباره يک يا چند صفت در يک مقطع زماني خاص. 

روش طولي : در بررسي پيمايش طولي، داده ها در طول زمان گردآوري شده تا رابطه بين متغيرها در طول زمان سنجيده شود. 

روش دلفي : جهت بررسي ديدگاه هاي يک جمع صاحب نظر در مورد يک موضوع ويژه مي توان از اين تکنيک استفاده کرد.

هـ ) تحقیق تکاملی( توسعه‌ای):

 شامل داشتن اطلاعات دقیق در زمینه‌های توسعه برنامه‌ها و رشد و تکامل افراد می‌باشد. این نوع مطالعه به بررسی میزان تغییرات و الگوهای برنامه‌ها و یا رشد افراد در طول مدت زمان می‌پردازد و ممکن است به دو روش طولی (تداومی) و عرضی(مقطعی) صورت گیرد. 

و) مطالعات همبستگی 

 یکی از روشهای بسیار متداول در تحقیقات توصیفی است که به بررسی روابط دو متغیر می‌پردازد. در تحقيقات همبستگي اگر هدف پيش بيني متغيرهاي وابسته بر اساس متغيرهاي مستقل باشد به متغير وابسته متغير ملاک و به متغير مستقل متغير پيش بين گويند. همچنين وجه تمايز تحقيق همبستگي با تحقيق آزمايشي در اين است که در اينجا متغيرهاي مستقل دستکاري نمي شوند.

ز) تحقیقات پس از وقوع : 

این نوع تحقیقات به بررسی روابط علت و معلولی بوسیله بررسی پی‌آمدهای موجود می‌پردازد. 

 

 3- روش تجربی 

تحقیق تجربی یا آزمایشی یکی از دقیق‌ترین و کارآمدترین روشهای تحقیق است که برای آزمون فرضیه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد هدف این تحقیق بررسی تأثیر محرکها, روشها و یا شرایط خاص محیطی بر روی یک گروه آزمودنی می‌باشد.



 

ج. انواع روش تحقیق از نظر متد اجراي تحقيق 

1.روش تاريخي

اين روش درمورد تحقيقاتي به کارمي رود که درمورد موضوعي که درگذشته اتفاق افتاده صورت مي گيرد.

2.تحقيق توصيفي

تحقيق توصيفي به پژوهشي گفته مي شود که محقق به توصيف عيني،واقعي ومنظم خصوصيات يک پديده مي پردازد.

3.تحقيق تداومي ومقطعي

تحقيق تداومي تحقيقي است که محقق درآن چگونگي مراحل رشد ويا تغييرات به وجودآمده درزمان مشخص را مورد بررسي قرار مي دهد.

4.تحقيق موردي وزمينه اي

دراين نوع از تحقيق،توجه محقق بيشتر به آن نکات وعوامل مهم ويا بامعني است که به درصورتي درشناخت گذشته وحال ويا مطالعه ميزان تغييرات يک مورد خاص موثراست.

5.تحقيق همبستگي ياهمخواني

دراين روش محقق دوياچنددسته از اطلاعات مختلف مربوط به يک گروه يا يک دسته از اطلاعات از دويا چند گروه رادراختيار قراردارد وتلاش دارد تاميزان تغييرات دريک يا چند عامل دراثرتغييرات يک ياچند عامل ديگر راموردبررسي قرار دهد.

 

6.تحقيق علي يا پس از وقوع

دراين روش تحقيق،محقق به دنبال کشف وبررسي روابط بين عوامل وشرايط خاص يانوعي رفتار که قبلا وجودداشته يا رخ داده ازطريق مطالعه نتايج حاصل از آن است. 

7.تحقيق تجربي حقيقي

دراين روش،محقق شرايط محيطي خاصي را دستکاري مي کند تا به تاثيراين تغييرات برگروه نمونه پي ببرد . دراين روش محقق مبادرت به تشکيل دوگروه مي نمايد:

-گروه تجربه( experimental group):اين گروه تحت شرايط خاص مدنظر محقق قرار مي گيرد

-گروه شاهد(control group):گروهي که تحت شرايط خاص محقق نبوده اند

8.تحقيق تجربي نيمه حقيقي

دراين روش چون امکان کنترل تمام متغيرها وجود نداشته محقق فقط مي تواند برخي از متغيرها را کنترل نمايد ودرشرايط واقعي اجتماعي به کار مي رود

9.تحقيق عملي(ويژه محيط هاي آموزشي)

دراين روش محقق بايديافته هايش را ازنظر استفاده عملي در موقعيت محلي ومنطقه اي ارزشيابي کند نه درگستره کاربردهاي کلي وعمومي. هدف اساسي تحقيق عملي، شناسايي، بررسي، تبيين و حل مسأله و مشكل محيط كار و فعاليت‌ است (كلاس درس، مدرسه، ادارات آموزش و پرورش) و از نتايج آن براي حل مسائل خاص در موقعيت‌هاي معين استفاده مي‌شود و پژوهشگر پژوهش خود را شخصاً به مرحله اجرا درمي‌آورد.

 



فرشته صلواتی‌فر:

طبقه بندی روش های مختلف تحقیق:

تحقیق بنیادی و کاربردی 

تحقیق آزمایشگاهی و تحقیق میدانی

تحقیق گذشته نگر و تحقیق آینده نگر

بعضی از پژوهشگران از روش های زی هم برای تحقیقات خود استفاده میکنند؛که عبارتند از:تحقیق زمینه یابی,تحقیق پس رویدادی ,تحقیق عمل نگر ,همبستگی و تاریخی و قوم نگاری و کیفی و موردی و....


شیرین فیروزآبادی:

کلی ترین طبقه بندی روش تحقیق  تقسیم بندی ان به دو روش زیر است  :

کمی :در ان از داده های کمی استفاده  می شود

کیفی :در ان از داده های کیفی استفاده می شود 

از دیگر تقسیم بندی هایی که برای روش های تحقیق به کار برده می شود می توان  به موارد زیر اشاره کرد :

گذشته نگر و اینده نگر :چنان چه داده های گرد اوری شده در رابطه با رویداد هایی باشند که در گذشته رخ داده روش تحقیق را می توان گذشته نگر دانست     

در صورتي كه داده هاي مورد نياز پژوهش گر، درباره رويدادهايي باشند كه پژوهش گر بايد رخداد آنها را طي دستكاري هايي نسبت به يك متغير به وجود آورد و يا به طور كلي، متغير مورد مطالعه چنان باشد كه مشاهده آن در آينده ميسر باشد، در اين صورت، طرح پژوهشي، آينده نگر تلقي مي شود

تحقيقات نتيجه گرا و تصميم گرا : منظور از تحقيقات نتيجه گرا، تحقيقاتي هستند كه هدف پژوهش گر صرفاً يافتن پاسخ به

مسئله اي است كه هيچ گونه كاربردي بلافاصله بر آن مترتب نمي باشد؛ در حالي كه در تحقيق تصميم گرا هدف

پژوهش گر، يافتن پاسخ مسئله اي است كه نتيجه آن، بلافاصله مي تواند در تصميم گيري، مورد استفاده قرار گيرد

طبقه بندی دیگر بر مبنای هدف است :

الف. تحقيقات بنيادي پايه         ب. تحقيقات كاربردي   ج.  تحقيقات ارزيابي   د. تحقيق و توسعه    و. تحقيق عملي كاري

طبقه بندی دیگر بر اساس روش است :

   . تاریخی     . توصیفی  . زمینه یابی (پیمایشی )        .ازمایشی    .تداومی و مقطعی   .همبستگی یا همخوانی     .علی یا پس از وقوع (پس رویدادی )    .تجربی حقیقی    .نیمه حقیقی    .عملی (پزوهش در عمل )

تاریخی : اين روش درمورد تحقيقاتي به کارمي رود که درمورد موضوعي که درگذشته اتفاق افتاده صورت مي گيرد

. توصیفی: تحقيق توصيفي به پژوهشي گفته مي شود که محقق به توصيف عيني،واقعي ومنظم خصوصيات يک پديده مي پردازد

. زمینه یابی (پیمایشی ):نگرش سنجی کشف رابطه میان متغییر های مختلف

ازمایشی:به منظور پیدا کردن  رابطه ی علت و معلولی  بین دو یا چند متغیر

تداومی و مقطعی: تحقيق تداومي تحقيقي است که محقق درآن چگونگي مراحل رشد ويا تغييرات به وجودآمده درزمان مشخص را مورد بررسي قرار مي دهد

همبستگی یا همخوانی: دراين روش محقق دوياچنددسته از اطلاعات مختلف مربوط به يک گروه يا يک دسته از اطلاعات از دويا چند گروه رادراختيار قراردارد وتلاش دارد تاميزان تغييرات دريک يا چند عامل دراثرتغييرات يک ياچند عامل ديگر راموردبررسي قرار دهد

علی یا پس از وقوع: دراين روش تحقيق،محقق به دنبال کشف وبررسي روابط بين عوامل وشرايط خاص يانوعي رفتار که قبلا وجودداشته يا رخ داده ازطريق مطالعه نتايج حاصل از آن است.

تجربی حقیقی: دراين روش،محقق شرايط محيطي خاصي را دستکاري مي کند تا به تاثيراين تغييرات برگروه نمونه پي ببرد

.نیمه حقیقی :دراين روش چون امکان کنترل تمام متغيرها وجود نداشته محقق فقط مي تواند برخي از متغيرها را کنترل نمايد ودرشرايط واقعي اجتماعي به کار مي رود

عملی: دراين روش محقق بايديافته هايش راازنظر استفاده عملي در موقعيت محلي ومنطقه اي ارزشيابي کند نه درگستره کاربردهاي کلي وعمومي

 

طبقه بندی دیگر بر اساس روش تحلیل محتوا :

الف. مطالعه ميداني     ب. مورد كاوي    ج. تحقيق همبستگي   د. آزمايش ميداني   ن. تحقيقات علي – آزمايشي    



مهسا ظفری:

انواع روشهای تحقیق 

 معمولا تحقیق را از منظرهای متفاوت به گونه های مختلف تقسیم می کنند.

معیارهای تقسیم بندی معمولا عبارتند از:

اول-هدف     دوم-روش جمع آوری اطلاعات           سوم-از نظرروش اجرای تحقیق


اول:تحقیق از نظر هدف معمولا به سه دسته بنیادی ،کاربردی وتوسعه ای تقسیم می شود.


الف-تحقیق بنیادی 

هدف این نوع پژوهش،توسعه وگسترش نظريه ها (دانش هاي نو)ازطريق کشف ويژگي هاي عمومي ومشترک يااصول کلي است.

تحقيقات بنيادي خصوصاً در بعد جهت دار، منبع اصلي براي توليد دانش علمي و فني نوين در حوزه تحقيقات كاربردي و توسعه‌اي است. اينگونه تحقيقات معمولاً ديرتر از ساير انواع آن به نتيجه مي‌رسد و در عين حال به سرمايه‌گذاري بيشتري نيز احتياج دارد. لذا بسياري از كشورهاي در حال توسعه كه معمولاً به دنبال نتايج فوري و كوتاه مدت هستند از پرداختن به آن طفره مي‌روند   . 

ب-تحقيق کاربردي 

  هدف دراين نوع از پژوهش رشدوبهترکردن يک محصول ياروال يک فعاليت وخلاصه آزمودن مفاهيم نظري ومجرد(ذهني)درموقعيت هاي واقعي ميباشد.هرچند دراين تحقيق مانند تحقيق بنيادي اصول مربوط به روش هاي گزينش نمونه واستنباط ها وتعميم ها ازنتایج درمورد جمعيتي که نمونه ازآن انتخاب شده است،رعایت می شود

ج-پژوهش توسعه ای

پژوهشي كه با هدف ترويج نتايج پژوهشهاي بنيادي و كاربردي به منظور استفاده در توليد مواد، فراورده ها، وسايل، ابزار، فرايندها و روشهاي جديد و يا بهبود آنها صورت مي گيرد.  


دوم:انواع روش تحقیق از نظر روش جمع آوری اطلاعات.

 

الف-روش کتابخانه‌ای

 در تمام تحقیقات علمی مورد استفاده قرار می گیرد و دربعضی از آنها موضوع تحقیق از نظر روش‌، از آغاز تا انتها متکی بر یافته‌های تحقیق کتابخانه ای است .

در تحقیقاتی که ماهیت کتابخانه‌ای ندارند نیز محققان ناگزیر از کاربرد روش کتابخانه‌ای در تحقیق خود هستند. در این گروه تحقیقات، محقق باید ادبیات و سوابق مساله و موضوع تحقیق را مطالعه کند. درنتیجه‌، باید از روش کتابخانه ای استفاده کند و نتایج مطالعات خود را در ابزار مناسب شامل فیش‌، جدول‌ و فرم ثبت و نگهداری و درپایان به طبقه بندی و بهره برداری از آن‌ها اقدام کند‌. 

ب-روش تحقیق میدانی

در این روش محقق مدتی در میان جامعه مورد تحقیق خود زندگی می‌کند و به تحقیق درباره موضوعی خاص در آن محیط می‌پردازد. محقق هیچگونه دستکاری در محیط انجام نمی‌دهد، بلکه بدون هیچ دخالتی در جریان طبیعی رویدادها تا آنجایی که می‌تواند اطلاعات جمع آوری می‌کند در این تحقیق میدانی ، مشاهده عنصر اصلی را تشکیل می‌دهد

به عبارتی،منظور از مطالعات میدانی تحقیقاتی است که موضوع مورد مطالعه در اختیار محقق قرار داشته باشد .

 

سوم :ازمنظرروش اجراي تحقيق که به 9روش تقسيم مي شود.


1.روش تاريخي

اين روش درمورد تحقيقاتي به کارمي رود که درمورد موضوعي که درگذشته اتفاق افتاده صورت مي گيرد.

دراين روش محقق تلاش مي کند تا باتوجه به گذشت زمان ودوربودن زمان واقعه بابررسي اسناد ومدارک مربوط به آن به بررسي تمام يا قستي از واقعه که مورد توجه اوقرارگرفته بپردازد..

هدف دراين روش:تجزيه وتحليل وتفسير وبهره برداري از وقايع گذشته بامنطور کشف اصول ويژگي هاي مشترک رفتار انساني براي درک وقايع مشابه مي باشد.

2.تحقيق توصيفي

تحقيق توصيفي به پژوهشي گفته مي شود که محقق به توصيف عيني،واقعي ومنظم خصوصيات يک پديده مي پردازد.دراين روش محقق بااستفاده از روش هاي مختلف جمع آوري اطلاعات سعي مي کند تا تصويري نسبتا درست از پديده مورد نظرخودارائه دهد.

هدف روش توصيفي:

توصيف ويا توضيح شرايط موجود به صورت منظم

3.تحقيق تداومي ومقطعي

تحقيق تداومي تحقيقي است که محقق درآن چگونگي مراحل رشد ويا تغييرات به وجودآمده درزمان مشخص را مورد بررسي قرار مي دهد.به عنوان مثال چگونگي رشد وتکامل ذهني گروه خاصي از کودکان در سنين 6تا12سالگي.

هدف تحقيق:

مشخص نمودن چگونگي رشد،تغييرکمي ويا کيفي متغيري خاص دريک دوره زماني مشخص

  4.تحقيق موردي وزمينه اي

دراين نوع از تحقيق،توجه محقق بيشتر به آن نکات وعوامل مهم ويا بامعني است که به درصورتي درشناخت گذشته وحال ويا مطالعه ميزان تغييرات يک مورد خاص موثراست.

هدف تحقيق موردي وزمينه اي:

شناسايي ودرک جامعي ازيک دوره کامل يا قسمتي مهم از يک واحد.اين واحد مورد مطالع ممکن است يک فرد،فاميل،يک گروه،يک موسسه اجتماعي ويا يک جامعه باشد.

  5.تحقيق همبستگي ياهمخواني

دراين روش محقق دوياچنددسته از اطلاعات مختلف مربوط به يک گروه يا يک دسته از اطلاعات از دويا چند گروه رادراختيار قراردارد وتلاش دارد تاميزان تغييرات دريک يا چند عامل دراثرتغييرات يک ياچند عامل ديگر راموردبررسي قرار دهد.

هدف تحقيق همبستگي:

بررسي ميزان تغييرات يک ياچندعامل دراثرتغييرات يک ياچندعامل ديگر از طريق به دست آوردن ضريب همبستگی

6. تحقيق علي يا پس از وقوع

دراين روش تحقيق،محقق به دنبال کشف وبررسي روابط بين عوامل وشرايط خاص يانوعي رفتار که قبلا وجودداشته يا رخ داده ازطريق مطالعه نتايج حاصل از آن است

هدف تحقيق علي يا پس از وقوع:

بررسي امکان وجودروابط علت ومعلولي از طريق مشاهده ومطالع نتايج موجود وزمينه قبلي آنها به اميد يافتن علت وقوع پديده يا عمل است.

7. تحقيق تجربي حقيقي

دراين روش،محقق شرايط محيطي خاصي را دستکاري مي کند تا به تاثيراين تغييرات برگروه نمونه پي ببرد

هدف روش تحقيق تجربي حقيقي

اين روش دوهدف دارد:اول،پيش بيني وقايع در شرايط تجربي است ودوم،تعميم يافته ها از مطاله نونه ها به محيط هاي بزگتر خارج از آژمايشگاه 

8. تحقيق تجربي نيمه حقيقي

دراين روش چون امکان کنترل تمام متغيرها وجود نداشته محقق فقط مي تواند برخي از متغيرها را کنترل نمايد ودرشرايط واقعي اجتماعي به کار مي رود

هدف از روش تحقيق نيمه تجربي:

نزديک شدن به تحقيق تجربي حقيقي است اما شرايط اجازه کنترل ودستکاري تمام متغيرها را نمي دهد.

9 .تحقيق عملي(ويژه محيط هاي آموزشي)

دراين روش محقق بايديافته هايش راازنظر استفاده عملي در موقعيت محلي ومنطقه اي ارزشيابي کند نه درگستره کاربردهاي کلي وعمومي

هدف روش تحقيق عملي:

هدف اساسي تحقيق عملي، شناسايي، بررسي، تبيين و حل مسأله و مشكل محيط كار و فعاليت‌ است.


نفیسه وارسیان:

انواع تحقیقات علمی                                                                                       

الف)بر اساس هدف :                                                                                    

1.تحقیقات بنیادی (تحقیقات مبنایی یا پایه ای )                     تحقیقات بنیادی تجربی       

تحقیقات بنیادی نظری       

2.تحقیقات کاربردی                                                                                   

3.تحقیقات عملی (تحقیقات حل مساله یا حل مشکل)                                            

ب)بر اساس ماهیت و روش :                                                              

1.تحقیقات تاریخی                 منابع دست اول                                                    

منابع دست دوم یا دست چندم                                  

2.تحقیقات توصیفی                 تحقیق توصیفی زمینه یاب یا پهناگر                         

تحقیق توصیفی موردی یا ژرفانگر                           

تحقیق توصیفی تحلیل محتوا                                 

3.تحقیقات همبستگی یا همخوانی                                                                       

4.تحقیقات علی (پس رویدادی)                                                                         

5.تحقیقات تجربی (آزمایشی)                                                                             

زهرا ترکاشوند:

طبقه‌بندی انواع تحقيق بر اساس روش


    روش تاريخی (Historical) : تحقيق تاريخی شامل مطالعه، درک و شرح رويدادهای گذشته است. هدف از مطالعه تاريخی، رسيدن به نتايجی مربوط به علل، تأثيرات يا روند رويدادهای گذشته است که ممکن است به روشن شدن رويدادهای کنونی و پيش‌بينی وقايع آينده کمک نمايد.

   روش توصيفی-کيفی (Descriptive) : تحقيق توصيفی آنچه را که هست توصيف و تفسير می‌کند و به شرايط يا روابط موجود، عقايد متداول، فرايندهای جاری، آثار مشهود يا روندهای در حال گسترش توجه دارد. تمرکز آن در درجه اول به زمان حال است، هرچند غالبا رويدادها و آثار گذشته را نيز که به شرايط موجود مربوط می‌شوند مورد بررسی قرار می‌دهد.

     تحقيق ميدانی (Field Research) : تحقيق ميدانی بيشتر يک جهت‌گيری نسبت به امر تحقيق است تا يک سری روشها و تکنيک‌های کاربردی. روش ميدانی بيشتر شبيه چتری است که دربرگيرنده فعاليتهای هر روش ممکن برای دستيابی به دانسته‌های مورد نظر و فرايندهای تحليل درباره اطلاعات است.

   تحقيق موردکاوانه (Case Study) : در اين روش با مشاهده تمامی جوانب يک پديده ملموس و بررسی ارتباط آن با ديگر پديده‌هايی که آن را احاطه کرده‌اند، شناختی جامع از آن پديده‌ها فراهم می‌آيد.

    تحقيق همبستگی (Correlational Research) : در اين نوع تحقيق هدف آن است که مشخص شود آيا رابطه‌ای بين دو يا چند متغير کمی وجود دارد و اگر اين رابطه وجود دارد اندازه و حد آن چقدر است؟ مطالعات همبستگی تعدادی از متغيرهايی را که تصور می‌رود با يک متغير پيچيده عمده مرتبط هستند ارزيابی می‌کند. متغيرهايی که معلوم شود وابستگی زيادی ندارند، حذف شده و مورد بررسی بيشتر قرار نمی‌گيرند و در مورد متغيرهايی که وابستگی زيادی دارند برای تعيين علی بودن اين روابط نياز به مطالعات علی-تطبيقی يا تجربی می‌باشد.

        تحقيق علی يا آزمايشی (Experimental Research) : برای آگاهی از نوع و جهت رابطه‌، بين متغيرهايی که در تحقيق همبستگی مشخص شده است دارای رابطه هستند، از تحقيق آزمايشی استفاده می‌شود. در اين تحقيقات آزمايش‌کننده در متغيرهای مورد نظر دخل و تصرف کرده و سپس به مشاهده تأثيرات آن در تغييرات متغير وابسته می‌پردازد. همچنين آزمايش‌کننده بايد متغيرهای مربوطه ديگر را هم کنترل کند تا در حدی معقول مطمئن شود که تغييرات حاصله در متغير وابسته در واقع از متغيرهای دخل و تصرف شده ناشی می‌شوند. 




یلسمن یزدان‌پناه:

انواع روشهای تحقیق 

طبقه بندی تحقیقات بر مبنای هدف (By Purpose)

در طبقه بندی تحقیقات بر حسب اهداف، قبل از هر چیز بر میزان کاربرد مستقیم یافته ها و درجه تعمیم پذیری آنها در شرایط دیگر توجه می شود. باید توجه داشت که طبقه بندی تحقیقات بر اساس نوع هدفشان ضرورتاً به معنای وجود مرزهای مشخص بین انواع تحقیقات نیست، بلکه اکثر این تحقیقات در یک امتداد قرار دارند و با هم وابستگی های مفهومی دارند.


۱) تحقیقات بنیادی (پایه ای) (Basic Research)

تحقیقات بنیادی به کشف قوانین و اصول علمی می پردازد و درصدد توسعه مجموعه دانسته های موجود درباره اصول و قوانین علمی است. ممکن است یک پژوهش بنیادی در زمانی که انجام می شود کاربرد عینی و مشخصی نداشته باشد اما در دراز مدت مبنایی برای توسعه دانایی و انجام سایر پژوهش ها خواهد بود.

هدف این نوع تحقیق ایجاد نظریه از طریق کشف اصول یا قواعد کلی است و توجهی به کاربرد عملی یافته ندارد، نتایج این گونه تحقیق اغلب مجرد و کلی است. (هدف از این نوع تحقیق بیشتر نظریه پردازی است. ) از جمله مشخصات تحقیقات پایه ای می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کسب شناخت های کلی

• ثبت و ضبط جامع

• وقت گیر بودن (برای کشف مجهول، زمان طولانی نیاز است.)

• هزینه بر بودن (نیاز به منابع مالی زیاد دارد.)

• معمولاً بوسیله مراکز علمی و دانشگاهی انجام می شود. 


تحقیقات بنیادی خود بر دو نوع تجربی و نظری است. در تحقیقات بنیادی تجربی، داده ها و اطلاعات اولیه با استفاده از روش های آزمایش، مشاهده، مصاحبه و … گردآوری شده و از طریق روش های آماری مورد تجزیهو تحلیل قرار می گیرد. در تحقیقات بنیادی نظری، اطلاعات و مواد اولیه تحلیل به روش کتابخانه ای گردآوری شده و سپس به روش های مختلف استدلال مورد تجزیه و تحلیل عقلانی قرار گرفته و نتیجه گیری می شود.


۲)تحقیقات کاربردی (Applied Research)

تحقیقات کاربری تحقیقاتی هستند که نظریه ها، قانونمندی ها، اصول و فنونی که در تحقیقات پایه تدوین می شوند را برای حل مسایل اجرایی و واقعی به کار می گیرد. (غالباً در تحقیقات کاربردی، اصول علمی تدوین شده در تحقیقات پایه، مبنای کاربردی شدن قرار می گیرند.)

این تحقیقات بر روی یافتن راه حل مسائل فوری با ماهیت عملی متمرکز می شود و بنابراین این تحقیقات جنبه عملی داشته (نتایج این تحقیق عینی و مشخص است.) و معمولاً خود محققین در کاربرد نتایج دخیل می باشند. این نوع تحقیق برای بکار بردن شیوه جدید در جهت زندگی بهتر در جامعه به کار برده می شود. از جمله مشخصات تحقیقات کاربردی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• از نظر زمانی زودتر از تحقیقات بنیادی انجام می گیرند.

• درآمد زا هستند و به همین دلیل طرفداران بیشتری دارند.

• عمدتا توسط سازمانهای دولتی و خصوصی و کارخانه ها انجام می پذیرند.

•


۳) تحقیق و توسعه (Research & Development = R&D)

فرایندی است که به منظور تدوین و تشخیص مناسب بودن یک فرایند، روش ها و برنامه ها، شناسایی نیاز یا استعداد، پیدایش اندیشه ها، آفرینش طراحی، تولید، معرفی و انتشار یک محصول و فرایند یا نظام فناوری تازه، انجام می شود .می توان اینگونه گفت که این تحقیقات بیشتر با رویکرد به آینده و پیشرفت علوم صورت می گیرد.

هدف اصلی فعالیت های R&D نظریه پردازی یا آزمون نظریه نیست بلکه توسعه محصولات یا فرایندهای جدید، تدوین یا تهیه برنامه ها ، طرح ها و امثال آن است. با وجود پر هزینه بودن اجرای چرخه تحقیق و توسعه این چرخه، رشد و توسعه آتی را فراهم می سازد.


۴) تحقیقات عملی (Action Research)

در این تحقیق که به صورت عملی می باشد فرد به دنبال پیدا کردن راه حل و بررسی درست درباره موضوع خاص مربوط به خود می باشد که نتیجه آن منجر به شناخت در رابطه با موضوع مورد نظر خود می باشد. هدف اصلی تحقیق عملی، حل یک مساله خاص است و نه کمک به توسعه نظریه های علمی. (این نوع تحقیق بر کاربرد فوری و موقعیت های محلی متمرکز است و به ایجاد نظریه یا کاربرد عمومی یافته ها توجهی ندارد و در واقع تحقیق عملی پاسخ های فوری برای مسائلی فراهم می کند که نمی توانند مدت زیادی در انتظار راه حل های نظری باقی بمانند.)

این تحقیقات را می توان تحقیقات حل مساله یا حل مشکل نیز نامید. زیرا نتایج آن مستقیماً برای حل مساله به کار گرفته می شود.البته بایستی توجه داشت که نقش این نوع تحقیقات در پیشرفت علم محدود است.

دکتر خاکی در کتاب روش تحقیق خود نوع دیگری تحقیق با عنوان تحقیق ارزیابی را معرفی می کند. وی بیان می دارد : این نوع تحقیقات، فرایندی جهت جمع آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات برای تصمیم گیری هستند. (منظور از ارزیابی، انتخاب یک راه کار به منظور اتخاذ تصمیم است.)


طبقه بندی تحقیقات بر مبنای ماهیت و روش (By Method)

1) روش تحقیق تجربی 

تحقیق تجربی یا آزمایشی یکی از دقیق ترین و کارآمدترین روشهای تحقیق است که برای آزمون فرضیه ها مورد استفاده قرار می گیرد. هدف این تحقیق بررسی تأثیر محرک ها، روش ها و یا شرایط خاص محیطی بر روی یک گروه آزمودنی می باشد.

از خصوصیات روش تجربی این است که ضمن دستکاری یا مداخله در متغیرها (Manipulation or Intervention) و کنترل شرایط (control) نتایج بدست آمده را در مورد گروهی که با انتساب (Randomization) تصادفی انتخاب شده اند، مورد مشاهده قرار می دهد.

در این تحقیق پژوهشگران به منظور کشف روابط علت و معلولی یک یا چند گروه را به عنوان گروه تجربی تحت شرایط خاص )متغیر مستقل (قرار می دهد و نتایج را )متغیر وابسته) با گروه و یا گروههای گواه(گروه شاهد یا کنترل) که تحت چنان شرایطی نبوده اند مقایسه می کند و از این رهگذر به چگونگى تأثیر آن شرایط خاص در رفتار گروه تجربى پى می برد.

هنگامی که انتخاب افراد تحت تجربه بصورت تصادفی ممکن نباشد و یا نتوان متغیرهای مستقل را کاملاً دستکاری و یا در آنها مداخله نمود از روش تحقیق نیمه تجربی (Quasi‐Experimental) یا شبیه تجربی استفاده می شود.

از جمله شرایط ضروری یک تحقیق تجربی می توان به کنترل (جلوگیری از ورود متغیرهای مزاحم و مداخله گر)، انتخاب تصادفی، تکرار آزمایش و قابلیت تعمیم اشاره کرد.


: ۲) روش تحقیق تاریخی (Historical Research)

در روش تاریخى موضوع معینى که در گذشته در یک مقطع زمانى اتفاق افتاده است، بررسى مى شود. محقق در آن مى کوشد، از طریق گردآورى اطلاعات )اسناد و مدارک( مربوط به موضوعى تاریخى و بررسى صحت و سقم آن اطلاعات و نیز تجزیه و تحلیل آنها به کشف حقایق مربوط به آن موضوع دست پیدا کند.

از جمله مشکلات خاص روش تحقیق تاریخی، قابل تکرار و مشاهده مستقیم نبودن رویدادهای تاریخی است.(محقق در صحنه حضور ندارد و نمی تواند متغیر ها را شناسایی کند و امکان تهیه مدارک را ندارد و گاهاً بعضی از منابع اعتبار سندیت ندارند.) تحقیقات تاریخی با اهدافی چون ۱) به دست آوردن دیدگاه روشنی از زمان حال و ۲) اطلاع از آنچه در گذشته اتفاق افتاده است، ممکن است انجام شود.

در این نوع تحقیق منابع اطلاعات به منابع اولیه و ثانویه تقسیم می شوند. منابع اولیه شامل اطلاعات دست اول مانند اسناد است و منابع ثانویه شامل اطلاعات دست دوم نظیر گزارش یک شخص ثالث از واقعه است. (شخص ثالث شاهد عینی واقعه نبوده است.)

از جمله منابع تحقیق تاریخی می توان به مواردی چون منابع مکتوب، منابع شفاهی، منابع تصویری، منابع ساختمانی، منابع مادی و ابزاری و اسناد اکترونیکی اشاره کرد.

انواع روش تحقیق تاریخی

۱) روش تحلیل تاریخی : تجزیه و تحلیل سیر تاریخی تغییرات اجتماعی و تحول ارزش ها در یک جامعه معین

۲) روش تحلیل شباهتهای ساختاری : مقایسه تاریخی دو موضوع از لحاظ ساختاری و کارکردی مبتنی بر تاثیر متقابل به طور همزمان

۳) روش تحلیل کارکردی : تجزیه و تحلیل تغییرات و دگرگونی های ایجاد شده در کارکردهای سازمانهای اجتماعی


۳) روش تحقیق توصیفی (Descriptive Research)

هدف محقق از انجام این نوع پژوهش توصیف عینی .واقعی و منظم خصوصیات یک موقعیت یا یک موضوع می باشد. پژوهشگر در اینگونه تحقیقات سعی می کند تا نتایج عینی از موقعیت را بیان کند. این تحقیق در پاسخ به سوالاتی مانند چقدر؟ ، چه کسی؟ و چه اتفاقی دارد می افتد؟ است. تحقیق توصیفی،شامل جمع آوری اطلاعات برای آزمون فرضیه یا پاسخ به سوالات مربوط به وضعیت فعلی موضوع مورد مطالعه می باشد (تمرکز اصلی در درجه اول به زمان حال است.) و این تحقیق آنچه را که هست توصیف و تفسیر می کند.

در این نوع تحقیق، نقش محقق تعیین کننده مشاهدات و توصیفات است. اجرای تحقیق توصیفی می تواند صرفا برای شناخت شرایط موجود یا یاری دادن به فرایند تصمیم گیری باشد. در این نوع تحقیق در پی چگونگی یک موضوع است. اطلاعات توصیفی معمولاً به وسیله ی پرسشنامه، مشاهده و مصاحبه جمع آوری می شود.


انواع تحقیقات توصیفی :

۱) تحقیق توصیفی زمینه یابی (پیمایشی) : به مطالعه ویژگی ها و صفات افراد جامعه می پردازد و وضعیت فعلی جامعه را در قالب چند صفت یا متغیر مانند سن، جنس، وزن و غیره مورد بررسی قرار می دهد. تحقیق زمینه یابی غالبا زمانی به کار برده می شود که محقق قصد جمع آوری اطلاعات ، نظیر درصد افرادی که موافق یا مخالف یک عقیده مشخص هستند، را دارد. تفاوت اصلی این روش با روش تجربی این است که در روش تجربی تغییر خصوصیات افراد و متغیر ها با دخالت آزمایشگر صورت می گیرد.

۲) روش تحقیق موردی (ژرفا نگر) : در پژوهش موردى حوزه تحقیق یک مورد خاص نظیر یک فرد یا یک خانواده یا یک گروه یا یک مؤسسه و یا یک جامعه محدود است و پژوهشگر در آن تلاش مى کند، ویژگى هاى خاص آن یک مورد را به طور جامع بررسى کند. موردى بودن پژوهش این امتیاز را دارد که محقق مى تواند به نتایج دقیق تر و عمیق ترى از آن دست پیدا کند و این عیب را دارد که نمى توان یافته هاى تحقیق مربوط به آن را به موارد دیگر تعمیم داد.

۳) تحلیلی (تحلیل محتوا) : به منظور توصیف عینی و کیفی محتوای مفاهیم به صورت نظام دار انجام می شود. در واقع قلمرو این تحقیق را متنهای مکتوب، شفاهی و تصویری درباره موضوعی خاص تشکیل می دهد.

قوم نگاری

۴) تحقیق همبستگی یا همخوانی (Correlational Research)

این تحقیقات برای کسب اطلاع از وجود رابطه بین متغیرها انجام می پذیرد ولی الزاما کشف رابطه علت و معلولی مورد نظر نیست. (تحقیق همبستگی هرگز یک رابطه ی علت و معلولی را روشن نمی کند، بلکه صرفاً وجود یک رابطه را توصیف می کند.) در این نوع از پژوهش نیز حوزه تحقیق موارد بسیارى را دربرمى گیرد؛ اما محقق در آن مى کوشد، دو یا چند دسته از اطلاعات مختلف مربوط به یک گروه یا یک دسته از اطلاعات مربوط به دو یا چند گروه مختلف را با هم مقایسه کند؛ به این منظور که رابطه یک یا چند عامل را با یک یا چند عامل دیگر کشف کند و میزان همبستگى میان آنها را به دست آورد.

همبستگی می تواند به صورت مثبت (جهت تغییر در یک متغیر با جهت تغییر در متغیر دیگر همسو باشد.)، منفی (جهت تغییرات یک متغیر با جهت تغییرات متغیر دیگر همسو نباشد.) و بدون همبستگی باشد.


۵) تحقیقات علی (پس رویدادی) 

در اینگونه تحقیقات کشف علت ها یا عوامل بروز یک رویداد یا حادثه یا پدیده مد نظر است..




سوسن جهاندوست:

1-تحقیق بنیادی(Basic Research)    


هدف این نوع پژوهش،توسعه وگسترش نظريه ها (دانش هاي نو)ازطريق کشف ويژگي هاي عمومي ومشترک يااصول کلي است.


2-تحقيق کاربردي(Applied Research)


هدف دراين نوع از پژوهش رشدوبهترکردن يک محصول ياروال يک فعاليت وخلاصه آزمودن مفاهيم نظري مجرد(ذهني)درموقعيت هاي واقعي ميباشد.هرچند دراين تحقيق مانند تحقيق بنيادي اصول مربوط به روش هاي گزينش نمونه واستنباط ها وتعميم ها ازنتایج درمورد جمعيتي که نمونه ازآن انتخاب شده است،رعایت می شود


3-پژوهش توسعه ای


پژوهشي كه با هدف ترويج نتايج پژوهشهاي بنيادي و كاربردي به منظور استفاده در توليد مواد، فراورده ها، وسايل، ابزار، فرايندها و روشهاي جديد و يا بهبود آنها صورت مي گيرد.


 الف-۲- روش دوم طبقه بندی تحقیق از نظر هدف :


1-کاوش:(Exploration )


تحقیق اکتشافی شامل کوششی است برای تصمیم‌گیری اینکه آیا پدیده‌ای وجود دارد یا خیر.


2-توصیف:(Description )


این نوع تحقیق به توصیف و تفسیر شرایط و روابط موجود می‌پردازد تا بیان و تعریف کاملتری از آن یا تفاوت آن با سایر پدیده‌ها ارائه دهد.


3-پیش بینی:(Prediction )


  محقق را قادر می‌سازد که با شناسایی روابط و داشتن اطلاعات درباره یک عامل یا متغییر درباره عامل دیگر پیش‌بینی نماید


4-تبیین و کنترل(Explanation )


  شامل آزمایش رابطه علت ومعلول بین دو پدیده و یا بیشتر است .


5-عمل:(Action )


تحقیق عملی مربوط به انجام کاری برای حل یک مشکل اجتماعی است. این نوع تحقیق می‌تواند هر یک از اهداف ذکر شده قبلی را دربرداشته اما باید به آنها موضوع حل مشکل و یا انجام دادن کاری را نیز اضافه کرد.


 


 ب- انواع روش تحقیق از نظر روش جمع آوری اطلاعات


ب-1-روش اول طبقه بندی تحقیق از نظر روش جمع آوری اطلاعات


1-روش کتابخانه‌ای


 در تمام تحقیقات علمی مورد استفاده قرار می گیرد و دربعضی از آنها موضوع تحقیق از نظر روش‌، از آغاز تا انتها متکی بر یافته‌های تحقیق کتابخانه ای است


2-روش تحقیق میدانی


در این روش محقق مدتی در میان جامعه مورد تحقیق خود زندگی می‌کند و به تحقیق درباره موضوعی خاص در آن محیط می‌پردازد. محقق هیچگونه دستکاری در محیط انجام نمی‌دهد، بلکه بدون هیچ دخالتی در جریان طبیعی رویدادها ندارد . در تحقیق میدانی ، مشاهده عنصر اصلی را تشکیل می‌دهد. به عبارتی،منظور از مطالعات میدانی تحقیقاتی است که موضوع مورد مطالعه در اختیار محقق قرار داشته و بدان دسترسی باشد.



الهه احمدی:

روش های تحقیق متعددند و هر روش تا اندازه ی به کشف قوانین علمی کمک میکند .اما محقق تلاش میکند تا روشی را انتخاب کند که او را هر چه دقیقتر اسانتر سریعتر و ارزانتر در دستیابی به پاسخ برای پرسش مورد نظر کمک کند.

انواع روش های تحقیق:

1.تحقیق بنیادی و تحقیق کاربردی(بر حسب هدف)

2.تحقیق ازمایشگاهی وتحقیق میدانی(بر حسب موقعیت)

3.تحقیق گذشته نگر وتحقیق اینده نگر(بر حسب زمان)

1.تحقیق بنیادی و تحقیق کاربردی:هدف اساسی در تحقیق بنیادی ایجاد و ازمون نظریه کشف حقایق اساسی گسترش مرزهای دانش و تبیین روابط بین پدیده هاست.تحقیق بنیادی را تحقیق نتیجه گرا یا تحقیق نظریه گرا نیز می گویند.

هدف اساسی در تحقیق کاربردی دستیلبی به پدیده های علمی پیدا کردن راه حل برای مسائل واقعی توسعه ی دانش کاربردی در یک زمینه ی خاص و ابداع و اختراع وسایل و روشها برای انجام کارهای عملی است.تحقیق کاربردی را تحقیق تصمیم گرا یا تحقیق ارزشیابی نیز میگویند.

2.تحقیق ازمایشگاهی و تحقیق میدانی:تحقیق ازمایشگاهی به تحقیقی گفته میشود که در موقعیت ازمایشگاه انجام شود.مزیت عمده ی تحقیق ازمایشگاهی انست که به محقق امکان کنترل زیاد بر فرایند تحقیق را فراهم میکند.

تحقیق میدانی به تحقیقی گفته میشود که در موقعیت زندگی واقعی انجام میشود.مزیت عمده ی این تحقیق ان است که با شرایط روزمره ی زندگی ما ارتباط تنگاتنگ دارد و نتایج ان را اسانتر از نتایج تحقیق ازمایشگاهی میتوان تعمیم داد.

3.تحقیق گذشته نگر و اینده نگر:تحقیق گذشته نگر به تحقیقی گفته میشود که در ان دادهای گرد اوری شده در رابطه با رویداد هایی ست که در گذشته رخ داده است.

تحقیق انده نگر به تحقیق گفته میشود که در دادهای مورد نیاز محقق درباره ی رویداد هایی است که محقق باید رخداد انهارا طی دستکاری هایی نسبت به یک متغیر به وجود اورد.در تحقیق اینده نگر متغیر مورد مطاله چنان است که مشاهده ان در اینده میسر است.

البته روش های دیگری هم هست مثل روش هایی که در زیر اشاره شده ولی در اینجا به روش ها بر حسب گرد اوری مطالب تاکید شده

تحقیق زمینه یابی.تحقیق پس رویدادی.تحقیق عمل نگر.تحقیق همبستگی. تحقیق تاریخی. تحقیق  قوم نگاری. تحقیق کیفی. تحقیق موردی. تحقیق ازمایشی. 


فرزانه فرهادی:

1 ) طبقه بندی تحقیقات بر اساس نوع وماهیت

کامل ترین و کلی ترین طبقه بندی که مورد توافق همگان نیز می باشد براساس نوع و ماهيت داده‏هاي تحقيق  است که به دو گروه كمي و كيفي طبقه‏بندي مي‏شوند.  

2) طبقه بندی تحقیقات براساس هدف

در طبقه بندی تحقیقات بر حسب اهداف، قبل از هر چیز بر میزان کاربرد مستقیم یافته ها و درجه تعمیم پذیری آنها در شرایط دیگر توجه می شود. باید توجه داشت که طبقه بندی تحقیقات بر اساس نوع هدفشان ضرورتاً به معنای وجود مرزهای مشخص بین انواع تحقیقات نیست، بلکه اکثر این تحقیقات در یک امتداد قرار دارند و با هم وابستگی های مفهومی دارند.

تحقیقات بنیادی  ۱)

تحقیقات بنیادی به کشف قوانین و اصول علمی می پردازد و درصدد توسعه مجموعه دانسته های موجود درباره اصول و قوانین علمی است. ممکن است یک پژوهش بنیادی در زمانی که انجام می شود کاربرد عینی و مشخصی نداشته باشد اما در دراز مدت مبنایی برای توسعه دانایی و انجام سایر پژوهش ها خواهد بود.

هدف این نوع تحقیق ایجاد نظریه از طریق کشف اصول یا قواعد کلی است و توجهی به کاربرد عملی یافته ندارد، نتایج این گونه تحقیق اغلب مجرد و کلی است. (هدف از این نوع تحقیق بیشتر نظریه پردازی است. ) از جمله مشخصات تحقیقات پایه ای می توان به موارد زیر اشاره کرد

تحقیقات بنیادی خود بر دو نوع تجربی و نظری است. در تحقیقات بنیادی تجربی، داده ها و اطلاعات اولیه با استفاده از روش های آزمایش، مشاهده، مصاحبه و … گردآوری شده و از طریق روش های آماری مورد تجزیهو تحلیل قرار می گیرد. در تحقیقات بنیادی نظری، اطلاعات و مواد اولیه تحلیل به روش کتابخانه ای گردآوری شده و سپس به روش های مختلف استدلال مورد تجزیه و تحلیل عقلانی قرار گرفته و نتیجه گیری می شود.


۲) تحقیقات کاربردی 

تحقیقات کاربری تحقیقاتی هستند که نظریه ها، قانونمندی ها، اصول و فنونی که در تحقیقات پایه تدوین می شوند را برای حل مسایل اجرایی و واقعی به کار می گیرد. 

این تحقیقات بر روی یافتن راه حل مسائل فوری با ماهیت عملی متمرکز می شود و بنابراین این تحقیقات جنبه عملی داشته و معمولاً خود محققین در کاربرد نتایج دخیل می باشند


۳) تحقیق و توسعه 

فرایندی است که به منظور تدوین و تشخیص مناسب بودن یک فرایند، روش ها و برنامه ها، شناسایی نیاز یا استعداد، پیدایش اندیشه ها، آفرینش طراحی، تولید، معرفی و انتشار یک محصول و فرایند یا نظام فناوری تازه، انجام می شود .می توان اینگونه گفت که این تحقیقات بیشتر با رویکرد به آینده و پیشرفت علوم صورت می گیرد.

هدف اصلی فعالیت های R&D نظریه پردازی یا آزمون نظریه نیست بلکه توسعه محصولات یا فرایندهای جدید، تدوین یا تهیه برنامه ها ، طرح ها و امثال آن است. با وجود پر هزینه بودن اجرای چرخه تحقیق و توسعه این چرخه، رشد و توسعه آتی را فراهم می سازد.


  تحقیقات عملی ۴)

در این تحقیق که به صورت عملی می باشد فرد به دنبال پیدا کردن راه حل و بررسی درست درباره موضوع خاص مربوط به خود می باشد که نتیجه آن منجر به شناخت در رابطه با موضوع مورد نظر خود می باشد. هدف اصلی تحقیق عملی، حل یک مساله خاص است و نه کمک به توسعه نظریه های علمی.

این تحقیقات را می توان تحقیقات حل مساله یا حل مشکل نیز نامید. زیرا نتایج آن مستقیماً برای حل مساله به کار گرفته می شود.البته بایستی توجه داشت که نقش این نوع تحقیقات در پیشرفت علم محدود است

دکتر خاکی در کتاب روش تحقیق خود نوع دیگری تحقیق با عنوان تحقیق ارزیابی را معرفی می کند. وی بیان می دارد : این نوع تحقیقات، فرایندی جهت جمع آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات برای تصمیم گیری هستند. 

طبقه بندی تحقیقات بر مبنای ماهیت و روش 

1) روش تحقیق تجربی

تحقیق تجربی یا آزمایشی یکی از دقیق ترین و کارآمدترین روشهای تحقیق است که برای آزمون فرضیه ها مورد استفاده قرار می گیرد.هدف این تحقیق بررسی تأثیر محرک ها، روش ها و یا شرایط خاص محیطی بر روی یک گروه آزمودنی می باشد..

روشهاوطرح های اجرای تحقیق تجربی :


۱) آزمایش با استفاده از یک گروه آزمودنی

که می توان به صورت پس آزمون (آزمون پس از در معرض متغیر قرار گرفتن) و پیش آزمون و پس آزمون (آزمون قبل از تاثیر و بعد از تاثیر متغیر و مقایسه آن دو) آن را انجام داد.

۲) آزمایش با استفاده از دو گروه (مشاهده و آزمایش)

در این روش ابتدا افراد به صورت تصادفی به دو گروه تقسیم می شوند. گروه اول، گروه آزمایش و گروه دوم، گروه کنترل نامیده می شود. این روش به دو صورت انجام می شود : پس آزمون (گروه آزمایش تحت تاثیر متغیر قرار می گیرد و آنگاه از هر دو گروه آزمایش به عمل می آید و نتایج آن دو با هم مقایسه می شود.) و پیش آزمون و پس آزمون (قبل از تاثیر متغیر هر دو گروه مورد آزمایش قرار می گیرند. سپس گروه آزمایش تحت تاثیر متغیر قرار می گیرد و پس از آن از هر دو گروه آزمون به عمل می آید و نتایج دو آزمون با همدیگر مقایسه می شود) آن را انجام داد.

۳) آزمایش با استفاده از چند گروه

این روش به صور مختلفی انجام می شود  استفاده از طرح چهار گروهی سولومون، طرح پس آزمون چند گروهی و استفاده از پیش آزمون و پس آزمون گروهی (تفاوت این روش با روش قبل انتخاب بیش از سه گروه متجانس برای اجرای آزمایش است).

۴) آزمایش با استفاده از روش تکرار آزمون

این روش چه با استفاده از یک گروه و چه استفاده از دو گروه متجانس انجام می شود.در اینجا محقق سعی می کند گروه آزمایش را به دفعات تحت تاثیر متغیرهای مستقل قرار دهد 


۲) روش تحقیق تاریخی 

در روش تاریخى موضوع معینى که در گذشته در یک مقطع زمانى اتفاق افتاده است، بررسى مى شود. محقق در آن میکوشد، از طریق گردآورى اطلاعات (اسناد و مدارک) مربوط به موضوعى تاریخى و بررسى صحت و سقم آن اطلاعات و نیز تجزیه و تحلیل آنها به کشف حقایق مربوط به آن موضوع دست پیدا کند.

از جمله مشکلات خاص روش تحقیق تاریخی، قابل تکرار و مشاهده مستقیم نبودن رویدادهای تاریخی است.(محقق در صحنه حضور ندارد و نمی تواند متغیر ها را شناسایی کند و امکان تهیه مدارک را ندارد و گاهاً بعضی از منابع اعتبار سندیت ندارند.) تحقیقات تاریخی با اهدافی چون ۱) به دست آوردن دیدگاه روشنی از زمان حال و ۲) اطلاع از آنچه در گذشته اتفاق افتاده است، ممکن است انجام شود.

در این نوع تحقیق منابع اطلاعات به منابع اولیه و ثانویه تقسیم می شوند. منابع اولیه شامل اطلاعات دست اول مانند اسناد است و منابع ثانویه شامل اطلاعات دست دوم نظیر گزارش یک شخص ثالث از واقعه است. (شخص ثالث شاهد عینی واقعه نبوده است).

از جمله منابع تحقیق تاریخی می توان به مواردی چون منابع مکتوب، منابع شفاهی، منابع تصویری، منابع ساختمانی، منابع مادی و ابزاری و اسناد اکترونیکی اشاره کرد.

انواع روش تحقیق تاریخی

۱) روش تحلیل تاریخی : تجزیه و تحلیل سیر تاریخی تغییرات اجتماعی و تحول ارزش ها در یک جامعه معین

۲) روش تحلیل شباهتهای ساختاری : مقایسه تاریخی دو موضوع از لحاظ ساختاری و کارکردی مبتنی بر تاثیر متقابل به طور همزمان

۳) روش تحلیل کارکردی : تجزیه و تحلیل تغییرات و دگرگونی های ایجاد شده در کارکردهای سازمانهای اجتماعی


۳) روش تحقیق توصیفی 

هدف محقق از انجام این نوع پژوهش توصیف عینی .واقعی و منظم خصوصیات یک موقعیت یا یک موضوع می باشد. پژوهشگر در اینگونه تحقیقات سعی می کند تا نتایج عینی از موقعیت را بیان کند. این تحقیق در پاسخ به سوالاتی مانند چقدر؟ ، چه کسی؟ و چه اتفاقی دارد می افتد؟ است. تحقیق توصیفی،شامل جمع آوری اطلاعات برای آزمون فرضیه یا پاسخ به سوالات مربوط به وضعیت فعلی موضوع مورد مطالعه می باشد (تمرکز اصلی در درجه اول به زمان حال است.) و این تحقیق آنچه را که هست توصیف و تفسیر می کند.

در این نوع تحقیق، نقش محقق تعیین کننده مشاهدات و توصیفات است. اجرای تحقیق توصیفی می تواند صرفا برای شناخت شرایط موجود یا یاری دادن به فرایند تصمیم گیری باشد. در این نوع تحقیق در پی چگونگی یک موضوع است. اطلاعات توصیفی معمولاً به وسیله ی پرسشنامه، مشاهده و مصاحبه جمع آوری می شود.


انواع تحقیقات توصیفی :

۱) تحقیق توصیفی زمینه یابی (پیمایشی) : به مطالعه ویژگی ها و صفات افراد جامعه می پردازد و وضعیت فعلی جامعه را در قالب چند صفت یا متغیر مانند سن، جنس، وزن و غیره مورد بررسی قرار می دهد. تحقیق زمینه یابی غالبا زمانی به کار برده می شود که محقق قصد جمع آوری اطلاعات ، نظیر درصد افرادی که موافق یا مخالف یک عقیده مشخص هستند، را دارد. تفاوت اصلی این روش با روش تجربی این است که در روش تجربی تغییر خصوصیات افراد و متغیر ها با دخالت آزمایشگر صورت می گیرد.

۲) روش تحقیق موردی (ژرفا نگر) : در پژوهش موردى حوزه تحقیق یک مورد خاص نظیر یک فرد یا یک خانواده یا یک گروه یا یک مؤسسه و یا یک جامعه محدود است و پژوهشگر در آن تلاش مى کند، ویژگى هاى خاص آن یک مورد را به طور جامع بررسى کند. موردى بودن پژوهش این امتیاز را دارد که محقق مى تواند به نتایج دقیق تر و عمیق ترى از آن دست پیدا کند و این عیب را دارد که نمى توان یافته هاى تحقیق مربوط به آن را به موارد دیگر تعمیم داد.

۳) تحلیلی (تحلیل محتوا) : به منظور توصیف عینی و کیفی محتوای مفاهیم به صورت نظام دار انجام می شود. در واقع قلمرو این تحقیق را متنهای مکتوب، شفاهی و تصویری درباره موضوعی خاص تشکیل می دهد.

۴(  تحقیق همبستگی یا همخوانی 

این تحقیقات برای کسب اطلاع از وجود رابطه بین متغیرها انجام می پذیرد ولی الزاما کشف رابطه علت و معلولی مورد نظر نیست. (تحقیق همبستگی هرگز یک رابطه ی علت و معلولی را روشن نمی کند، بلکه صرفاً وجود یک رابطه را توصیف می کند.) در این نوع از پژوهش نیز حوزه تحقیق موارد بسیارى را دربرمى گیرد؛ اما محقق در آن مى کوشد، دو یا چند دسته از اطلاعات مختلف مربوط به یک گروه یا یک دسته از اطلاعات مربوط به دو یا چند گروه مختلف را با هم مقایسه کند؛ به این منظور که رابطه یک یا چند عامل را با یک یا چند عامل دیگر کشف کند و میزان همبستگى میان آنها را به دست آورد.

همبستگی می تواند به صورت مثبت (جهت تغییر در یک متغیر با جهت تغییر در متغیر دیگر همسو باشد.)، منفی (جهت تغییرات یک متغیر با جهت تغییرات متغیر دیگر همسو نباشد.) و بدون همبستگی باشد.


۵ ( تحقیقات علی (پس رویدادی(

در اینگونه تحقیقات کشف علت ها یا عوامل بروز یک رویداد یا حادثه یا پدیده مد نظر است.

در یک تحقیق علی مطلوب محقق باید سه دسته متغیر داشته باشد:

۱(متغیرهای اصلی که نقش موثر و مثبتی در بروز پدیده داشته اند.

۲( متغیرهایی که نقش بازدارنده و منفی در رابطه با بروز پدیده داشته اند.

۳( متغیرهای زمینه ساز که هموارکننده راه برای اثرگذاری متغیرهای اصلی بوده اند.

با استفاده از درخت تصمیم گیری و پاسخ به سوالات آن می توانید روش مناسب برای تحقیق خود را انتخاب کنید


فریناز عمادی:

طبقه بندی روش های مختلف تحقیق :

کاربرد:

از نظر کاربرد پژوهش ها به دو دسته بنیادی و عملی تقسیم می شوند.

1.پژوهش بنیادی= به جای مسائل عملی به مسائل مفهومی می پردازد و برشکل دادن و آزمایش نظریه ها و عقاید انتزاعی تاکیید دارد.

2.پژوهش عملی یا پژوهش کاربردی=در علوم اجتماعی عمومیت دارد و این نوع از پژوهش ،نظریه ها و روش های پژوهشی را در موقعیت ها،مشکلات و مسائل واقعی به کار می برد.یافته های پژوهش عملی برای اهداف عملی به کار می روند.

اهداف:

1. پژوهش توصیفی=توصیف چیزی (به عنوان مثال یک موقعیت،مشکل یا کاربست).

2. پژوهش همبستگی=ایجاد پیوند یا رابطه میان دو عامل(که معمولا متغیر نامیده می شوند).

3. پژوهش تبیینی=تبیین اینکه چگونه و چرا یک پیوند یا رابطه میان دو عامل وجود دارد.

4. پژوهش اکتشافی=زمینه یابی کردن در مورد امکان اجرای یک مطالعه پژوهشی.


نوع اطلاعات مورد جستجو:

الف) روش‌هاي کمّي که در آنها از داده‌هاي کمي استفاده مي‌شود. روشهای کمّیِ تحقیق علمی به «مجموعه ای از روشهای اطلاق می شود که صفت مشترکشان بررسی جمعیتی از اشیاء مشاهده شدنی و قابل مقایسه با یکدیگر است، این اشیاء ممکن است افراد انسانی، گروه ها، نهادها یا حتی جوامع باشند» بودون در این تعریف معتقد است واحد مشاهده و تحلیل می تواند متنوع باشد اما محور اصلی این تعریف کثرت واحدهای مشاهده و نیز مقایسه واحدها به عنوان برنامه ی تحقیق می باشد.

ب) روش‌هاي کيفي که در آنها داده‌هاي کيفي به کار مي‌رود. روش کیفی آن  روشی را معرفی می کند که در آن پدیده منحصر بفردی مطالعه می شود.

لذا می توان نتیجه گرفت وجه تمایز روش تحقیق کیفی و کمّی در دیدگاه بودون تعداد واحدهای مشاهده و نیز برنامه ی مشاهده و اندازه گیری (مقایسه یا عدم مقایسه واحدها) می باشد. نگارنده اعتقاد دارد پیامد طبیعی کثرت واحدهای مشاهده، آن است که نیاز به آمار و ریاضی در تجزیه و تحلیلها آشکار خواهد شد و داده های گردآوری شده در پژوهش کمّی لزوما از نوع عدد و رقم خواهند بود و کشف روابط نیازمند سنجش همبستگی ها یا سایر روشهای آماری خواهد بود. اما در تحقیق کیفی به سبب قلّت واحدهای مشاهده نیازی به روشهای آماری وجود ندارد و محقق به سادگی به جوانب مختلف واحد مشاهده پی خواهد برد.


منبع داده ها:

1.منابع اولیه=

داده هایی که شما در واقع خودتان با انجام تحقیق جمع آوری می کنید به عنوان داده های اولیه شناخته می شوند.این گونه داده ها اطلاعات پژوهشی جدید و اصیلی  هستند که مستقیما به وسیله پژوهشگر به دست آورده شده اند.

2.منابع ثانویه=

به تحقیقاتی که در آنها از داده های ثانویه استفاده می شود تحلیل ثانوی گفته می شود.تحلیل ثانوی فی نفسه روش خاصی نیست، بلکه تحلیل جدیدی از داده هایی است که به منظور دیگر گردآوری شده اند.


روش های علمی تحقیق براساس تکنیک و ابزار مورد استفاده برای گرد آوری اطلاعات:

1 - روش تحقیق آزمایشی که ابزار اصلی گردآوری اطلاعات در آن مشاهده مستقیم است.

2-روش تحقیق پیمایشی که ابزار اصلی گردآوری اطلاعات در آن پرسشنامه یا مصاحبه ساخت یافته است.

3- روش تحقیق اسنادی که ابزار اصلی گردآوری اطلاعات در آن تحلیل محتوا (پرسشنامه معکوس) است. 

4- روش تحقیق میدانی که ابزار اصلی گردآوری اطلاعات در آن مشاهده مشارکتی است. 


تعداد واحدهای تحلیل ملاک دیگری برای دسته بندی روشهای تحقیق است. واحد تحلیل به کس یا چیزی اطلاق می شود که داده های مربوط به متغیرهای اصلی تحقیق به آن نسبت داده می شود. بر این اساس می توان روشهای تحقیق را به دو دسته موردی و غیرموردی تقسیم نمود. در روش تحقیق موردی تعداد واحدهای تحلیل مورد مطالعه بسیار کم است. در حالیکه در تحقیقات غیرموردی واحدهای بیشتری مورد مطالعه قرار می گیرند. ناگفته پیداست که نمی توان مرز روشنی بین این دو دسته از حیث تعداد واحدهای مورد مطالعه مشخص نمود. ولی به عنوان یک نشانه می توئان ادعا نمود حجم اطلاعاتی که در تحقیق موردی در باره هر یک از واحدهای تحلیل می توان بدست آورد به مراتب بیشتر از تحقیقات غیرموردی است. لازم به ذکر است که علیرغم اینکه تعداد واحدهای تحلیل در روش تحقیق موردی کم است، اما برای گردآوری اطلاعات مربوط به هر واحد می توان از واحدهای مشاهده متعددی استفاده نمود.


نسرین کارگزاری:

معمولا تحقیق را از منظرهای متفاوت به گونه های مختلف تقسیم می کنند.  معیارهای تقسیم بندی معمولا عبارتند از:

الف-هدف      ب-روش جمع آوری اطلاعات           ج-روش اجرای تحقیق

الف-روشهای طبقه بندی تحقیق بر حسب هدف :     

 الف-1- روش اول طبقه بندی تحقیق از نظر هدف :

1-تحقیق بنیادی(Basic Research)    

هدف این نوع پژوهش،توسعه وگسترش نظريه ها (دانش هاي نو)ازطريق کشف ويژگي هاي عمومي ومشترک يااصول کلي است.

2-تحقيق کاربردي(Applied Research)

هدف دراين نوع از پژوهش رشدوبهترکردن يک محصول ياروال يک فعاليت وخلاصه آزمودن مفاهيم نظري مجرد(ذهني)درموقعيت هاي واقعي ميباشد.هرچند دراين تحقيق مانند تحقيق بنيادي اصول مربوط به روش هاي گزينش نمونه واستنباط ها وتعميم ها ازنتایج درمورد جمعيتي که نمونه ازآن انتخاب شده است،رعایت می شود

3-پژوهش توسعه ای

پژوهشي كه با هدف ترويج نتايج پژوهشهاي بنيادي و كاربردي به منظور استفاده در توليد مواد، فراورده ها، وسايل، ابزار، فرايندها و روشهاي جديد و يا بهبود آنها صورت مي گيرد.


ب- انواع روش تحقیق از نظر روش جمع آوری اطلاعات

ب-1-روش اول طبقه بندی تحقیق از نظر روش جمع آوری اطلاعات

1-روش کتابخانه‌ای

 در تمام تحقیقات علمی مورد استفاده قرار می گیرد و دربعضی از آنها موضوع تحقیق از نظر روش‌، از آغاز تا انتها متکی بر یافته‌های تحقیق کتابخانه ای است

2-روش تحقیق میدانی

در این روش محقق مدتی در میان جامعه مورد تحقیق خود زندگی می‌کند و به تحقیق درباره موضوعی خاص در آن محیط می‌پردازد. محقق هیچگونه دستکاری در محیط انجام نمی‌دهد، بلکه بدون هیچ دخالتی در جریان طبیعی رویدادها ندارد . در تحقیق میدانی ، مشاهده عنصر اصلی را تشکیل می‌دهد. به عبارتی،منظور از مطالعات میدانی تحقیقاتی است که موضوع مورد مطالعه در اختیار محقق قرار داشته و بدان دسترسی باشد.

ج. انواع روش تحقیق از نظر متد اجراي تحقيق

1.روش تاريخي

اين روش درمورد تحقيقاتي به کارمي رود که درمورد موضوعي که درگذشته اتفاق افتاده صورت مي گيرد.

2.تحقيق توصيفي

تحقيق توصيفي به پژوهشي گفته مي شود که محقق به توصيف عيني،واقعي ومنظم خصوصيات يک پديده مي پردازد.دراين روش محقق بااستفاده از روش هاي مختلف جمع آوري اطلاعات سعي مي کند تا تصويري نسبتا درست از پديده مورد نظرخودارائه دهد.

3.تحقيق تداومي ومقطعي

تحقيق تداومي تحقيقي است که محقق درآن چگونگي مراحل رشد ويا تغييرات به وجودآمده درزمان مشخص را مورد بررسي قرار مي دهد.

4.تحقيق موردي وزمينه اي

دراين نوع از تحقيق،توجه محقق بيشتر به آن نکات وعوامل مهم ويا بامعني است که به درصورتي درشناخت گذشته وحال ويا مطالعه ميزان تغييرات يک مورد خاص موثراست.

5.تحقيق همبستگي ياهمخواني

دراين روش محقق دوياچنددسته از اطلاعات مختلف مربوط به يک گروه يا يک دسته از اطلاعات از دويا چند گروه رادراختيار قراردارد وتلاش دارد تاميزان تغييرات دريک يا چند عامل دراثرتغييرات يک ياچند عامل ديگر راموردبررسي قرار دهد.

 

6.تحقيق علي يا پس از وقوع

دراين روش تحقيق،محقق به دنبال کشف وبررسي روابط بين عوامل وشرايط خاص يانوعي رفتار که قبلا وجودداشته يا رخ داده ازطريق مطالعه نتايج حاصل از آن است. به تحقيق پس‌رويدادي تحقيق علي-مقايسه‌اي نيز گويند. تحقيق پس‌رويدادي به تحقيقي گفته مي شود که پژوهشگر علت احتمالي متغير وابسته را مورد بررسي قرار مي دهد. چون متغير مستقل و و ابسته در گذشته رخ داده اند لذا اين نوع تحقيق را تحقيق پس رويدادي مي گويند.

7.تحقيق تجربي حقيقي

دراين روش،محقق شرايط محيطي خاصي را دستکاري مي کند تا به تاثيراين تغييرات برگروه نمونه پي ببرد . دراين روش محقق مبادرت به تشکيل دوگروه مي نمايد:

-گروه تجربه( experimental group):اين گروه تحت شرايط خاص مدنظر محقق قرار مي گيرد

-گروه شاهد(control group):گروهي که تحت شرايط خاص محقق نبوده اند

8.تحقيق تجربي نيمه حقيقي

دراين روش چون امکان کنترل تمام متغيرها وجود نداشته محقق فقط مي تواند برخي از متغيرها را کنترل نمايد ودرشرايط واقعي اجتماعي به کار مي رود

9.تحقيق عملي(ويژه محيط هاي آموزشي)

دراين روش محقق بايديافته هايش را ازنظر استفاده عملي در موقعيت محلي ومنطقه اي ارزشيابي کند نه درگستره کاربردهاي کلي وعمومي. هدف اساسي تحقيق عملي، شناسايي، بررسي، تبيين و حل مسأله و مشكل محيط كار و فعاليت‌ است (كلاس درس، مدرسه، ادارات آموزش و پرورش) و از نتايج آن براي حل مسائل خاص در موقعيت‌هاي معين استفاده مي‌شود و پژوهشگر پژوهش خود را شخصاً به مرحله اجرا درمي‌آورد.

 


سعیده طارمی:

تقسیم بندی روش های تحقیق:

الف)رویکرد خرد گرایانه 

ب)رویکرد طبیعت گرایانه

رویکرد خرد گرایانه: مفروض این رویکرد این است که واقعیت آن است که فرد می تواند با حواس خود آن را تجربه کند .و بر پایه این اصل استوار است که متغیر های تشکیل دهنده یک فرایند پیچیده را می توان به طور جداگانه از یکدیگر بررسی کرد .

رویکرد طبیعت گرایانه :مفروض این دیدگاه این است که واقعیت چیزی نیست که همه افراد به طور یکسان آن را مشاهده کنند .وتجارب مشابهی از آن بدست آورند.علاوه بر ان تقسیم یک پدیده پیچیده به اجزا ومطالعه هر یک از اجزا الزاما ما را به شناخت کاملی از آن پدیده نمی رساند ونیز موقعیت مورد مشاهده ومشاهده گر بر یکدیگر تاثیر می گذارند .همچنین ارزش های پژوهشگر بر فرایند پژوهش تاثیر می گذارد بنابراین مفروض اصلی این دیدگاه آن است که واقعیت مورد مشاهده به تفسیر افراد وذهنیت آنان بستگی دارد.

در حوزه علوم رفتاری کاربرد دو رویکرد یاد شده منجر به دو دسته از روش های تحقیق شده است : 

1)روش های کمی 

2)روش های کیفی 

این دو روش مکمل یکدیگر بوده ومی توان آن ها را با هم مورد استفاده قرار داد.

نوع دیگر تقسیم بندی به شرح زیر می باشد:

گذشته نگر وآینده نگر 

نتیجه گرا وتصمیم گرا 

گذشته نگر وآینده نگر: در صورتی که داده های گرداوری شده مربوط به گذشته باشد طرح تحقیق را می توان گذشته نگر دانست ولی در صورتی که متغیر به گونه ای باشد که مشاهده آن در آینده امکان پذیر باشد ،در این صورت طرح پژوهش آینده نگر تلقی می شود.

نتیجه گرا وتصمیم گرا :در تحقیقات نتیجه گرا نتیجه تحقیق بلافاصله کاربردی نمی شود در صورتی که در تحقیقات تصمیم گرا نتیجه تحقیق بلافاصله در تصمیم گیری مورد استفاده قرار می گیرد.

طبقه بندی تحقیق 

1)برمبنای هدف:

الف)تحقیقات بنیادی پایه 

ب)تحقیقات کاربردی

ج)تحقیقات ارزیابی

د)تحقیق وتوسعه 

و)تحقیق عملی کاری

طبقه بندی تحقیق بر حسب روش : 

الف)تحقیق تاریخی 

ب)تحقیق توصیفی 

ج)تحقیق پیمایشی زمینه یابی 

د)تحقیق تحلیل محتوا 

3)انواع روش های تحلیل محتوا :

الف )مطالعه میدانی 

ب)مورد کاوی 

ج)تحقیق همبستگی 

د)آزمایش میدانی 

ن)تحقیقات علمی-  آزمایشی 

و)تحقیقات علمی تحقیقی